روش های تعیین نرخ ارز | ارزش پول کشور چگونه تعیین می‌شود؟
آیا با روش های تعیین نرخ ارز آشنایی دارید؟ قیمت و یا نرخ ارز عددی است که به وسیله آن می‌توان ارزش پولی کشوری را بر اساس ارز و یا پول کشور خارجی در یک بازه زمانی معینی، نشان داد. روش های مختلفی برای تعیین نرخ ارز وجود دارد، هر کشوری بر اساس نیاز بازار داخلی‌اش نظام مالی مناسبی را انتخاب می کند. هر کدام از این نظام های مالی و پولی دارای مزایا و معایبی هستند که سیاست گذاران مالی با توجه به موقعیت و نوع تبادلات کشور مناسب ترین آن ها را برمی گزینند. در کشور ایران نیز تا به حال تغییرات زیادی در شیوه تعیین نرخ ارز صورت گرفته است. اما همچنان نتوانسته به اهداف مالی خود برسد. در ادامه شما را بیشتر با روش های تعیین نرخ ارز آشنا خواهیم کرد.
برای دریافت مشاوره کسب و کار در ایران و دیگر کشورها جهت ارزیابی فرصت های سرمایه گذاری در موقعیت های مختلف می‌توانید با کارشناسان مرکز کاردوک از طریق شماره 02166418908 تماس بگیرید.
قیمت ارز چگونه تعیین می‌شود؟
مسائل و تنش‌های سیاسی، رونق و افول اقتصادی و یا بحران‌های جهانی بر نرخ ارز تاثیر مستقیم دارند. کشورهایی که بیشتر تحت تاثیر عوامل بیرونی و به خصوص داخلی قرار می‌گیرند، در آن‌ها تعیین نرخ ارز سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌باشد. بالا و پایین شدن قیمت ارز در کشورهایی که چرخه اقتصادی‌شان وابسته به دلار و یا سایر ارزهاست، بیشتر است. در این میان مشاغل مختلف نیز از این قضیه سود و یا ضرر می‌کنند. بنابراین در کشوری مانند ایران که شرایط اقتصادی دچار تحولات زیادی می شود، با اطلاع از نحوه تاثیر این عوامل می‌توانید امنیت مالی خود را حفظ کرده و از خطرات مالی خود را دور کنید. با دریافت مشاوره از کارشناسان کاردوک نیز می‌توانید در این زمینه تصمیم گیری های مناسبی بگیرید.
روش های تعیین نرخ ارز
از جمله رویکردهای مهم در تعیین نرخ ارز نظام ارزی آزاد و نظام ارزی کنترلی است. در نظام ارزی آزاد بر اساس بازار جهانی ارز عمل می‌شود، در کشورهایی که روش نظام ارزی آزاد دارند ورود و خروج ارز آزاد بوده و دولت و بانک مرکزی هیچ گونه دخالتی در ورود و خروج و تعیین قیمت ارز ندارند. در مقابل کشورهایی که نظام ارزی کنترلی دارند، ورود و خروج ارز را تحت کنترل و نظارت دولت و بانک مرکزی قرار می‌دهند، بازار ارز در این کشورها محدود و تحت کنترل می‌باشد.
در نظام ارزی آزاد، قیمت ارز شناور است، یعنی نوسانات در عرضه و تقاضا، قیمت آن را مشخص می‌کند. این قیمت به صورت مشخص تابع تغییرات عرضه و تقاضا است.
اما در نظام کنترلی ارز، قیمت آن ثابت است. یعنی نرخ ارز توسط دولت تعیین و تکلیف می‌شود. در این بین بزرگترین و مهم‌ترین خریدار و فروشنده در نظام ارزی کنترلی دولت است و نرخ ارز را بر اساس ملاحظات و صلاح دیدهای اقتصادی، سیاسی و یا اجتماعی تعیین و تکلیف می‌کند. در مواقعی که بسیار ضروری است، کشورهای پیشرفته صنعتی دولت به صورت غیر مستقیم در بازار دخالت کرده و نرخ ارز را افزایش و یا کاهش می‌دهند.
روش های تعیین نرخ ارز و ارتباط آن با واردات و صادرات
کسانی که در زمینه صادرات فعالیت می‌کنند به صورت مستقیم یکی از مهم‌ترین منابع وارد کننده ارز در کشور هستند. در واقع صادرات به معنای تعویض کالاهای داخلی با ارز است. وارد کنندگان نیز از مهم‌ترین منابع تقاضای ارز و یا مهم‌ترین عامل خروج ارز در کشور هستند. واردات یعنی اینکه کشورها ارز و کالای داخلی کشورهای دیگر را خریداری می‌کنند.
قیمت ارز، یعنی نرخ تبدیل پول دو کشور، در تجارت خارجی براساس مقایسه سطح عمومی قیمت‌ها در دو کشور یا مقایسه قدرت خرید داخلی پول‌ها تعیین می‌گردد. اگر تجارتی بین دو کشور آزاد باشد و دولت‌ها نیز در امور ارزی دخالتی نداشته باشند، قیمت ارز در سطحی تعیین می‌گردد که قدرت خرید پول‌ها در هنگام خرید یک سبد کالا و خدمات در کشور اول با همان سبد کالا و خدمات در کشور دوم مساوی باشد.
نظام‌ها و روش های تعیین نرخ ارز در ایران
«نظام پایه طلا»، «نظام پایه طلا-ارز»، «نظام ارزی شناور» و «نظام ارزی شناور مدیریت شده» چهار نظام مهم در کشور برای تعیین قیمت ارز هستند. در ایران درآمدهای ارزی با کشورهای دیگر متفاوت است و به همین دلیل سیاست‌های ارزی در کشور متناسب با همین چهار نظام تعیین و عرضه و تقاضای ارز در ایران تکلیف می‌شود. تفاوت این موضوع با کشورهای دیگر به دلیل درآمدهای ارزی صادرات نفت و مشتقات آن است.
اعلام شده که نظام ارزی در ایران شناور و مدیریت شده است. یعنی تقاضا و عرضه نرخ برابری را مشخص می‌کند، اما بانک مرکزی می‌تواند در بازار ارز دخالت کرده و نوسانات آن را کنترل کند. درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت نیز باعث می‌شود که بانک مرکزی به ذخایر ارزی قابل توجهی برسد و زمانی که تقاضا برای ارز افزایش یابد، باید از آن استفاده کند.
البته شرایطی هم وجود دارد که تقاضا برای ارز بالا می‌رود و حتی ذخایر بانک مرکزی هم نمی تواند پاسخگوی نیاز بازار باشد، در نتیجه در این زمان نرخ ارزها به صورت جهشی بالا می‌روند.
عوامل دخیل در روش های تعیین نرخ ارز
تعیین نرخ ارز بر اساس قدرت خرید از جمله روش های تعیین نرخ ارز اولیه است، در این روش برابری سبد کالا را در دو کشور مبنای تعیین نرخ ارز می دانستند، اما مشخص شده که عوامل متعددی در تعیین نرخ ارز موثر هستند. در ادامه به برخی از مهم ترین این عوامل در علم اقتصاد اشاره می کنیم.
1- تراز بازارهای خارجی
در صورتی که صادرات نسبت به واردات افزایش یابد، قیمت ارز کاهش پیدا می‌کند و عرضه آن افزایش می‌یابد. اگر بر عکس این مورد اتفاق بیافتد قیمت ارز افزایش خواهد یافت. این موضوع اشاره به تولید ملی کشور نیز دارد. هر چه کشوری توانایی بیشتری در ارائه خدمات و کالا به سایر کشورها را داشته باشد، دارای ارز با ارزشتری خواهد بود.
2- تراز مبادله خارجی
اگر قیمت چیزی که عرضه و تقاضای ارز در ایران صادر می‌کنیم به نسبت چیزی که وارد می‌کنیم، بیشتر باشد، در این صورت قیمت ارز کاهش می‌یابد چون برای هر مقداری از صادرات ارز بیشتری حاصل می‌شود. برای مثال فرض کنید کشوری 10 قلم مواد اولیه (فلز، چسب، چرم، نخ و…) را وارد می‌کند و در مقابل تنها خودرو و کفش صادرات می کند. چون حجم و ارزش صادرات آن بیشتر از واردات آن است،نرخ ارز کاهش می یابد. اگر مبلغ صادرات و واردات برابر باشد، نرخ ارز تغییری نمی کند و اگر مجموع واردات بیشتر از صادرات باشد، نرخ ارز افزایش پیدا خواهد کرد.
3- شرایط سیاسی
زمانی که بحران‌های مختلف سیاسی، بی عرضه و تقاضای ارز در ایران اعتمادی مردم به امور داخلی و سیاستگذاری‌ها رشد پیدا کنند و منافع مردم و کشور دائم در حال تهدید باشد، نرخ ارز روند افزایشی به خود می‌گیرد. در واقع به دلیل در خطر افتادن تولیدات، کاهش تقاضا برای پول داخلی، افزایش تقاضا برای پول خارجی، احتمال بسته شدن راه‌های مبادله وجوه معوقه خارجی و…. نرخ ارز تحت تاثیر سیاست های خارجی قرار می‌گیرد.
4- کسری بودجه‌های دولت
این مهم در کشورهای مختلف متفاوت است. مثلاً در یک کشور پیشرفته اگر دولت اعتبارات لازم را داشته باشد با فروش اوراق قرضه نرخ بهره را بالا می برد. این کشورها برای خرید اوراق نیازمند پول داخلی هستند، که این مهم قیمت پول داخلی را افزایش می‌دهد. اما اگر دولتی از کشورهای دیگر دائم پول قرض کرده باشد، در این صورت قیمت نرخ پول داخلی کاهش می‌یابد که به معنای کسری بودجه دولت است. در کشوری چون ایران کسری بودجه معنای متفاوتی دارد و به صورت مخرب‌تری بر نظام اقتصادی کشور تاثیر می‌گذارد.
5- نرخ تورم داخلی در مقایسه با نرخ تورم خارجی
اگر در کشوری نرخ تورم داخلی آن بالاتر از نرخ تورم خارجی باشد، این مهم ارزش پول داخلی را کاهش می‌دهد و باعث افزایش قیمت پول خارجی و یا ارز می‌شود.
برای آشنایی با علل وقوع رکود تورمی کلیک کنید.
جمع بندی درباره روش های تعیین نرخ ارز
عوامل زیادی در تعیین قیمت ارز در یک کشور دخیل هستند که با توجه به نظامی که انتخاب کرده اند می‌تواند نتایج متفاوتی را در خصوص قیمت ارز ایجاد کند. اما تجربه نشان داده کشورهایی که نرخ ارز آن‌ها آزاد است، از اقتصاد قوی‌تر و با ثابت‌تری برخوردار هستند. در نهایت لازم است برای ایجاد ثبات در وضعیت مالی خود از تغییرات بازار ارز اطلاع داشته و به دنبال راهی برای جلوگیری از ضرر مالی باشید. جهت اطلاع از بهترین روش های جلوگیری از ضرر مالی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره کسب و کار در ایران و دیگر کشورها جهت ارزیابی فرصت های سرمایه گذاری در موقعیت های مختلف می‌توانید با کارشناسان مرکز مشاوره کسب و کار کاردوک از طریق شماره 02166418908 تماس بگیرید.
سؤالات متداول در خصوص تعیین قیمت ارز
بله. بورس مستقل عمل نمی‌کند و در بحران‌های مختلف به دلیل واکنش‌های هیجانی کسب و کارها و مردم، نرخ ارز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و این مهم روی افزایش و یا سقوط سهام شرکت‌ها در بورس نیز تأثیر می‌گذارد.
منبع اصلی تعیین قیمت بانک مرکزی است که توسط واسطه‌های گمنام، ارز را به صرافی‌ها عرضه می‌کند. (برای تامین درآمد، کسری بودجه و کاهش نقدینگی).
قیمت دلار توافقی در بازار امروز (11 آبان 1401)
قیمت دلار توافقی در بازار امروز چهارشنبه 11 آبان اعلام شد.
معاملات توافقی دلار در بازار ارز امروز چهارشنبه یازدهم آبان سال ۱۴۰۱ با قیمت خرید ۳۱۵۸۵ تومان کار خود را آغاز کرد.
امروز چهارشنبه ۱۱ آبان سال ۱۴۰۱ در آغاز به کار فعالیت بازار توافقی ارز، قیمت خرید دلار توافقی ۳۱۵۸۵ تومان بوده است.
طبق اعلام بانک مرکزی، مجموع عرضه ارز در سامانه نیما (حواله) طی روز گذشته (سه شنبه مورخ ۱۴۰۱.۸.۱۰) معادل ۷۴۹ میلیون دلار و مجموع ارز معامله شده در این سامانه معادل ۱۰۷ میلیون دلار بوده است.
همچنین در بازار متشکل ارزی (اسکناس) طی روز گذشته (سه شنبه مورخ ۱۴۰۱.۸.۱۰) ۲۱.۱۳ میلیون دلار با میانگین نرخ ۳۱ هزار و ۵۲۶ تومان و ۲۳۰ هزار یورو با میانگین نرخ ۳۱ هزار و ۷۳۱ تومان به صورت توافقی معامله انجام شد
رکورد قیمت دلار جا به جا شد
از اواخر خردادماه سال 1401 بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز و در تعامل با کانون صرافی‌ها، صرافی‌های معتبر و صادرکنندگان، بازار توافقی عرضه و تقاضای ارز را راه‌اندازی کرد و امکان معاملات توافقی ارز در صرافی‌ها و بازار متشکل ارزی نیز فراهم شد.
این بازار طی ماه‌های اخیر سبب تامین تقاضاهای خُرد مردم شده و به معیار مهم قیمت‌گذاری ارز تبدیل شده است.
چهارشنبه ۱۱ آبان ۴۰۱| آغاز معاملات توافقی دلار با قیمت ۳۱۵۸۵ تومان
2022-11-02T09:12:06+03:30
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، امروز چهارشنبه 11 آبان سال 1401 در آغاز به کار فعالیت بازار توافقی ارز، قیمت خرید دلار توافقی 31585 تومان بوده است.
طبق اعلام بانک مرکزی، مجموع عرضه ارز در سامانه نیما (حواله) طی روز گذشته (سه شنبه مورخ 1401.8.10) معادل 749 میلیون دلار و مجموع ارز معامله شده در این سامانه معادل 107 میلیون دلار بوده است.
همچنین در بازار متشکل ارزی (اسکناس) طی روز گذشته (سه شنبه مورخ 1401.8.10) 21.13 میلیون دلار با میانگین نرخ 31 هزار و 526 تومان و 230 هزار یورو با میانگین نرخ 31 هزار و 731 تومان به صورت توافقی معامله انجام شد.
از اواخر خردادماه سال 1401 بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز و در تعامل با کانون صرافی‌ها، صرافی‌های معتبر و صادرکنندگان، بازار توافقی عرضه و تقاضای ارز را راه‌اندازی کرد و امکان معاملات توافقی ارز در صرافی‌ها و بازار متشکل ارزی نیز فراهم شد.
این بازار طی ماه‌های اخیر سبب تامین تقاضاهای خُرد مردم شده و به معیار مهم قیمت‌گذاری ارز تبدیل شده است.
منبع : خبرگزاری تسنیم
آخرین اخبار اقتصادی
مدیرعامل فرابورس تغییر کرد/ شیرازی به جای فدایی مدیرعامل شد
طی جلسه امروز هیات مدیره فرابورس ایران، اعضای جدید هیات مدیره این شرکت برای دوره هشتم معرفی و از اعضای دوره هفتم هیات مدیره تجلیل شد.
دستور رئیس جمهور برای تسریع ساخت مترو پرند و هشتگرد / واگذاری زمین در ۹۰۰ شهر به مردم از هفته‌های آینده
سرعت توسعه صنعت پتروشیمی ایران ۲ برابر میانگین جهانی است
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، سرعت توسعه صنعت پتروشیمی ایران را ۲ برابر میانگین سرعت جهانی دانست و گفت: هم‌اکنون ۱۱۰ طرح بزرگ و کوچک پتروشیمی در کشور در.
دستور رئیس جمهور برای تسریع ساخت مترو پرند و هشتگرد
نمادها و صنایع بورسی تاثیرگذار روز چهارشنبه ۱۱ مهر
قیمت سبد نفتی اوپک از ۹۴ دلار گذشت
خاندوزی: حتماً خانوارهایی این روزها دچار تنگی معیشت شدند و صدایشان کمتر به گوش ما رسید
وزیر اقتصاد با بیان اینکه امید را به فعالان اقتصادی بازمی‌گردانیم، گفت: تئوری اقتصاد مردمی دولت این است که قدرت را به بدنه فعالان اقتصادی برگردانیم تا مردم .
"هایما ۸S" به زودی وارد بازار می‌شود
مدیر عامل ایران خودرو با بیان اینکه "هایما ۸S" به زودی وارد بازار می‌شود، گفت: هایما از گردونه قرعه‌کشی و الزامات وزارت صمت خارج شده و بهتر و با ک.
ساخت ۱۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن در ۱۳ شهر جدید آغاز شد
دومین مرحله از تعهد شرکت عمران شهرهای جدید برای ساخت مسکن در شهرهای جدید به تعداد ۱۰۰ هزار واحد در ۱۳ شهر با دستور وزیر راه و شهرسازی آغاز شد.
ساخت نهضت ملی مسکن در ۷ طبقه/ مسکن مهر پردیس تابستان ۱۴۰۲ تحویل می‌شود
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به آغاز ساخت ۱۰۰ هزار واحدنهضت ملی مسکن در ۹ استان، گفت: واحد‌های باقیمانده مسکن مهر پردیس تابستان آینده تحویل متقاضیان می.
ساخت ۱۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن در ۱۳ شهر جدید آغاز شد
طی مراسمی با حضور رستم قاسمی وزی رراه و شهرسازی عملیات اجرایی ۱۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن در ۱۳ شهر جدید کشور آغاز شد.
تشریح آخرین گزارش مرکز آمار از بازار مسکن/ چرا رشد قیمت مسکن در تهران منفی شد؟
مدیر کل دفتر شاخص قیمت‌های مرکز آمار ایران با اشاره به شاخص تورمی مسکن، گفت: طبق استانداردهای بین‌المللی در شاخص قیمت مصرف کننده، قیمت بخش مصرفی مسکن اندازه.
آغاز ساخت ۱۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن در ۱۳ شهر جدید
طی مراسمی با حضور رستم قاسمی وزی رراه و شهرسازی عملیات اجرایی ۱۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن در ۱۳ شهر جدید کشور آغاز شد.
افزایش قیمت دلار در بازار آزاد؛ دلار توافقی ۳۳
تشریح عملکرد سازمان آمار ایران/ توقف رشد قیمت مسکن به چه علت است؟
مدیر کل دفتر شاخص قیمت‌های مرکز آمار ایران با اشاره به شاخص تورمی مسکن، گفت: طبق استانداردهای بین‌المللی در شاخص قیمت مصرف کننده، قیمت بخش مصرفی مسکن اندازه.
پیمان پاک دبیر شورای عالی نظارت بر اتاق بازرگانی ایران شد
وزیر صنعت، معدن و تجارت در حکمی علیرضا پیمان پاک را به دبیری شورای عالی نظارت بر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران منصوب کرد.
بهره‌برداری رسمی از پروژه تغلیظ گازهای اسیدی پالایشگاه گاز هاشمی
واحد شماره یک پروژه تغلیظ گاز اسیدی پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد به بهره‌برداری رسید و عملیات اجرایی واحد شماره ۲ این پروژه در این شرکت آغاز شد.
ایران‌خودرو در طرح جدید فروش خود چه تعداد محصول فروخت؟
زعفران را در بورس کالا بخرید
بورس کالای ایران با صدور اطلاعیه‌ای فرآیند تحویل قراردادهای آتی زعفران نگین سررسید آبان ۱۴۰۱ را اعلام کرد.
تبادلات تجاری ایران و قزاقستان به ۳ میلیارد دلار می‌رسد
معاون نخست‌وزیر و وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان ایران را مسیری مطمئن برای صادرات کالاهای قزاقستان دانست و اعلام کرد:حجم تبادلات تجاری ایران و قزاقستان به سه .
تحویل قرارداد اختیار معامله سکه طلا
بورس کالا با صدور اطلاعیه‌ای از فرآیند تحویل قراردادهای اختیار معامله سکه طلا سررسید آبان ۱۴۰۱ خبر داد.
ایران‌خودرو در طرح جدید فروش محصولات چه‌تعداد فروخت؟
ایران خودرو در طرح جدید فروش محصولات چه تعداد فروخت؟
مشروح گزارش صندوق بین‌المللی پول از ۱۰ شاخص کلان اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲
صندوق بین‌المللی پول با بررسی ۱۰ شاخص کلان اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲، از رشد ۳درصدی بخش نفتی و غیرنفتی اقتصاد ایران، افزایش تولید و صادرات نفت، کاهش نرخ تورم.
بازگشت بورس از منفی ۱۰۰۰ واحدی به مثبت ۳۰۰۰ واحدی
شاخص کل که امروز بیش از ۱۰۰۰ واحد در ابتدای معاملات ریزش کرده بود در انتهای معاملات با صعود ۳۰۰۰ واحدی مواجه شد.
رئیس کل بانک مرکزی عمان به تهران می‌آید
رئیس کل بانک مرکزی عمان عصر امروز به تهران می‌آید و فردا دیداری با رئیس کل بانک مرکزی کشورمان خواهد داشت.
مشروح گزارش صندوق بین المللی پول از ۱۰ شاخص کلان اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲
صندوق بین‌المللی پول با بررسی ۱۰ شاخص کلان اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲، از رشد ۳ درصدی بخش نفتی و غیرنفتی اقتصاد ایران، افزایش تولید و صادرات نفت، کاهش نرخ تور.
رئیس بانک مرکزی عمان به ایران می عرضه و تقاضای ارز در ایران آید
چوب بانک مرکزی لای چرخ نهضت ملی مسکن!
یک کارشناس حوزه مسکن گفت:طبق تکلیفی که قانون جهش و تولید بر عهده‌ی بانک مسکن قرارداده، این بانک باید ۶۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت می‌کرد که این کار ص.
توافق ایران با سازمان ملل؛ فعالیت دفتر اسکان بشر تهران گسترش می‌یابد
دبیر کمیته ملی اسکان بشر ایران از توافق با دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT) برای گسترش فعالیت‌های دفتر تهران در کشورهای همسایه خبر داد.
با عنایت به اینکه سایت «میرنیوز» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع مطلب و کاربران است. (قانون تجارت الکترونیک)
طراحی شده توسط سید محمد میرعالی پیام به تلگرام پشتیبان «میرنیوز» نقشی در تولید محتوای خبری ندارد و مطالب این سایت، بازنشر اخبار پایگاه‌های معتبر خبری است.
از دلار رفسنجانی تا دلار روحانی
نگاه فریدون خاوند: نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد ارز تهران بعد از رسیدن به سقف تاریخی ۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان در آغاز نیمه دوم سال ۱۳۹۹ به سراشیب افتاد و دوشنبه ۲۹ دی‌ماه به محدوده ۲۲ هزار تومان بازگشت. این اتفاق با فراز عرضه و تقاضای ارز در ایران و نشیب‌های فراوان همراه بوده که بخش عمده آن از انتخابات بسیار داغ ریاست‌جمهوری در آمریکا تأثیر گرفته است.
بدون اغراق می‌توان گفت که در حال حاضر بازار ارز ایران یکی از متلاطم‌ترین دوره‌های بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی را از سر می‌گذراند و بازیگران عمده آن در سردرگمی کامل به سر می‌برند. ورای نرخ ارز در بازار آزاد، دولت در لایحه بودجهٔ ۱۴۰۰ دست‌کم سه نرخ برای دلار در نظر گرفته است: ۴۲۰۰ تومان برای کالاهای اساسی؛ ۱۱۵۰۰ تومان برای دلار حاصل از صادرات نفت خام؛ و ۱۷۵۰۰ تومان برای دلار حاصل از فرآورده‌های نفتی. کمیسیون تلفیق مجلس دلار ۴۲۰۰ تومانی را حذف کرده و نرخ ارز را در بودجه ۱۷۵۰۰ تومان محاسبه کرده است.
به بیان دیگر، تکلیف «ارز مرجع» (نرخ ارز در بودجه) روشن نیست و نرخ بازار آزاد نیز با مجهولات گوناگون در سیاست‌های بین‌المللی و داخلی ایران روبه‌روست. بر این مجموعهٔ شگفت ارز‌های موسوم به «نیما» یا «سنا» را نیز بیفزایید تا شاید بتوانید حدس بزنید محافل کسب‌وکار ایران در چه آشفته‌بازاری دست‌وپا می‌زنند.
کاهش قیمت دلار در ایران ادامه دارد
در تاریخ ۴۲ساله نظام برآمده از انقلاب ۱۳۵۷ سیاست‌های ایران در زمینه ارزی زیر فشار سکانداران حکومت اسلامی شوک‌های ویرانگری را از سر گذرانده است. بر پایه قانون پولی و بانکی کشور، «حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مداوم اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم» بانک مرکزی جمهوری اسلامی است. در عمل اما، این نهاد برخلاف شمار بسیار زیادی از همتایان خود بویی از استقلال نبرده و گوش به فرمان تصمیم‌های سیاسی است.
نظام ارزی ایران، به‌لحاظ رسمی، «شناور مدیریت‌شده» نام دارد. شناور به این معناست که نرخ ارز بر پایهٔ عرضه و تقاضای متکی بر واقعیت‌های اقتصادی در درون کشور و روابط بین‌المللی آن دچار نوسان می‌شود. در این نظام عرضه و تقاضای ارز در پیوند با تفاضل میان تورم داخلی و خارجی، حجم نقدینگی، رشد اقتصادی، صادرات و واردات، سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشور و نیز عوامل ژئوپولیتیک و نظایر این‌ها تغییر می‌کند و نرخ واقعی آن بر پایهٔ همین متغیر‌ها تعیین می‌شود.
با این‌همه، یک نظام «شناور» می‌تواند «مدیریت‌شده» هم باشد، به این معنا که سکانداران سیاست پولی هر زمان که صلاح بدانند، می‌توانند از راه توسل جستن به برخی اهرم‌ها که در اختیار دارند ازجمله تزریق ارز به بازار به‌گونه‌‌ای متعادل و کنترل‌شده، بر نرخ ارز تأثیر بگذارند. البته در یک نظام واقعی «شناور مدیریت‌شده»، برخلاف ایران، نرخ ارز هرگز ارتباط خود را با واقعیت از دست نمی‌دهد و تأثیر «مدیریت» بر آن نقشی حاشیه‌‌ای عرضه و تقاضای ارز در ایران دارد.
در ایران اما این «مدیریت» است که نقش اول را بازی می‌کند و «شناور» بودنِ نرخ ارز افسانه‌‌ای بیش نیست. آن‌چه طی چند دههٔ گذشته بر سیاست ارزی ایران سنگینی می‌کند، تصمیم‌های من‌درآوردی با هدف به‌اصطلاح حفظ ارزش پول ملی است، اغلب بدون ارتباط با واقعیت‌های اقتصادی در درون کشور و در روابط بین‌المللی آن. در واقع، محور اصلی سیاست ارزی ایران تزریق انبوه دلار‌های نفتی در شریان‌های اقتصادی کشور به‌منظور تثبیت مصنوعی نرخ ارز بوده و هست.
در ادامه به نمونه‌هایی از این تصمیم‌ها در مورد نرخ ارز که بدون کم‌ترین پیوند با واقعیت‌های اقتصادی کشور گرفته شده، اشاره می‌کنیم:
یک) دلار رفسنجانی
یکی از بهترین توصیف‌های سیاست دستوری رهبران جمهوری اسلامی در بازار ارز را ولی‌الله سیف به دست می‌دهد؛ چهره‌‌ای که در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ ریاست بانک مرکزی جمهوری اسلامی را بر عهده داشت.
روایت آقای سیف سال‌های ۱۳۷۱-۱۳۷۲ را در بر می‌گیرد. در این سال‌ها علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهوری و محسن نوربخش وزیر امور اقتصادی و دارایی و محمدحسین عادلی رئیس کل بانک مرکزی بود. خود ولی‌الله سیف در آن زمان ریاست بانک صادرات را بر عهده داشت. به‌گفتهٔ او هاشمی رفسنجانی می‌خواست به جامعه نشان دهد که «پشتوانه ارزی کشور خوب است تا بتوانیم قیمت (ارز) را پایین بیاوریم.»
فکر می‌کنید هاشمی رفسنجانی برای تأثیرگذاری بر قیمت ارز و پایین آوردن آن چه تصمیمی می‌گیرد؟ ماجرا را از زبان آقای سیف بشنوید:
«من را دعوت کردند به یک جلسه خیلی مهم که رئیس کل و معاون ارزی بانک مرکزی ترتیب داده بودند. تأکید کردند معاونان بین‌المللی بانک‌ها هم حضور داشته باشند… (در آن جلسه) آقای رئیس کل (محمدحسین عادلی) اشاره کرد که ما تصمیم گرفته‌‌ایم به هر متقاضی بدون محدودیت تا سقف ده هزار دلار بدهیم. این باعث بُهت اعضای جلسه شد. همه تعجب کردند و گفتند مگر می‌شود؟ برای چه می‌خواهید این کار را انجام دهید؟… وقتی رئیس کل (بانک مرکزی) با چنین فضایی مواجه شد گفت چند لحظه صبر کنید. از جلسه بیرون رفت و حدود بیست دقیقه بعد بر گشت و گفت من با حاج‌آقا (رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت) صحبت کردم و ایشان به هیچ وجه قانع نمی‌شوند که این کار انجام نشود… اما پذیرفتند سقف پرداخت به هر متقاضی از ده هزار دلار به پنج هزار دلار کاهش یابد.»
در سال ۱۳۷۲ میانگین نرخ مرجع ارز (ارز رسمی) ۱۷۵ تومان و میانگین نرخ دلار در بازار آزاد ۱۸۰ تومان بود. تصمیم «حاج‌آقا» در فروش ارز به هر متقاضی تا سقف ده هزار دلار و کاهش این سقف به پنج هزار دلار بعد از یک گفت‌وگوی بیست دقیقه‌‌ای نمی‌توانست بر بازار ارز تأثیر نگذارد. پرسش این است که اصولاً «حاج‌آقا» بر پایهٔ چه ملاک‌های کارشناسی این تصمیم را گرفت؟ آیا با مشاوران اقتصادی خود مشورت کرده بود؟ آیا نظر محافل کسب‌وکار را پرسیده بود؟ و اصولاً رئیس کل بانک مرکزی وقت (محمدحسین عادلی) در این میان چه کاره بود؟
کوتاه سخن آن‌که پخش دلار به سبک «حاج‌آقایی» به جایی نرسید و نرخ اسکناس سبز آمریکا در بازار آزاد در فاصله ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶، پایان زمامداری او، ۲.۶۵ برابر شد.
دو) دلار جهانگیری
ماجرای دلار ۴۲۰۰ تومانی معروف به دلار جهانگیری باید به‌عنوان یکی از شگفتی‌ها در تاریخ ارزی جهان به ثبت برسد. این ماجرا، در تاریخ اقتصادی معاصر ایران، زیر عنوان «شب ۴۲۰۰» به ثبت رسیده است.
از آغاز زمامداری حسن روحانی در مرداد ماه ۱۳۹۲ تا پاییز ۱۳۹۵ نرخ دلار با ثبات نسبی میان ۳۴۰۰ تا ۳۶۰۰ تومان نوسان داشت، ولی بعد از آن نرخ دلار رو به افزایش گذاشت، در پاییز سال ۹۶ وارد کانال ۴۰۰۰ تومان شد و تا پایان آن سال به حدود ۴۸۰۰ تومان رسید.
زیر فشار این تنش ارزی بود که شامگاه بیستم فروردین ماه ۱۳۹۷ نشست فوق‌العادهٔ ستاد اقتصادی دولت برای مدیریت بازار ارز به ریاست حسن روحانی برگزار شد. در پایان همین نشست بود که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری، در میان بهت و شگفتی محافل کارشناسی کشور اعلام کرد که از این پس دلار آمریکا با نرخ واحد ۴۲۰۰ تومان در اختیار متقاضیان ارز قرار خواهد گرفت و افزود که «فعالان اقتصادی و مردم هیچ دغدغه‌‌ای برای تأمین ارزشان با این نرخ نباید عرضه و تقاضای ارز در ایران داشته باشند».
دلار برخاسته از «شب ۴۲۰۰» به دلار جهانگیری معروف شد، ولی بعداً معلوم شد که او تنها مسئول این تصمیم شگفت‌انگیز نبوده است. حسن روحانی در آذر ماه سال ۹۷ گفت که همهٔ حاضران در نشست ستاد اقتصادی دولت با این تصمیم موافق بوده‌‌اند و بعد‌ها افزود که حتی «مقام معظم رهبری هم به من فرمودند که کار خوبی انجام دادید، کاش زود‌تر انجام می‌شد».
بعد‌ها مسعود نیلی، مشاور اقتصادی وقت رئیس‌جمهوری که در آن نشست حضور داشت، مسئولیت خود را در اتخاذ آن تصمیم تکذیب کرد و گفته شد که حتی ولی‌الله سیف، رئیس وقت بانک مرکزی، و نیز نماینده وزارت اطلاعات با آن مخالفت کرده بودند.
از گزارش‌هایی که بعداً دربارهٔ نشست «شب ۴۲۰۰» منتشر شده چنین برمی‌آید که حسن روحانی آن شب نرخ ۳۸۰۰ تومان را برای دلار تک‌نرخی پیشنهاد کرده و بعداً یکی از حاضران نرخ ۴۲۰۰ تومانی را برای دلار مطرح می‌کند که مورد قبول قرار می‌گیرد. گویا از ول الله سیف می‌خواهند این خبر را اعلام کند که او نمی‌پذیرد. سپس قرعه فال به نام اسحاق جهانگیری می‌افتد و او در لحظه برخاستن از صندلی برای اعلام خبر هنوز نرخ نهایی را نمی‌دانسته و آن را از رئیس‌جمهوری می‌پرسد. شاید بهتر بود از حسن روحانی می‌پرسید که اصولاً این نرخ نهایی از کجا پیدا شده و برای کشف آن چه رمل و اسطرلابی به کار رفته است؟
چنین است نحوه تصمیم‌گیری درباره نرخ ارز در جمهوری اسلامی؛ متغیری که بر شمار بسیار زیادی از متغیر‌های بنیادی اقتصاد کلان ایران به‌گونه‌های مستقیم و غیرمستقیم تأثیر می‌گذارد، از نرخ تورم گرفته تا صادرات و واردات و سرمایه‌گذاری و پس‌انداز و بازار سهام و…
در بی‌پایه بودن این تصمیم همین بس که گفته شود حدود دو سال و نیم بعد از اتخاذ آن، نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد ارز تهران ۷.۷۴ برابر شد و به ۳۲۵۰۰ تومان رسید. در این میان با ظهور دلارِ من‌درآوردی ۴۲۰۰ تومانی که استفاده از آن برای وارد کردن کالاهای اساسی همچنان ادامه دارد، میلیارد‌ها دلار دود شد و به هوا رفت.
سه) دلار روحانی
همان‌طور که گفته شد، نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد ارز ایران سه‌شنبه ۳۰ دی‌ماه به محدوده ۲۲ هزار تومان بازگشت که حدود یازده هزار تومان پایین‌تر عرضه و تقاضای ارز در ایران از سقف تاریخی قیمت دلار در پاییز سال جاری است. این کاهش چشمگیر که عمدتاً زیر تأثیر نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و امید به پایان تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی به دست آمده، حسن روحانی را بر سر شوق آورده و او را به چشم‌انداز دلار ۱۵ هزار تومانی امیدوار کرده است.
حسن روحانی نرخ ارز مطلوب خود را چنین توضیح می‌دهد: «تصمیم ما این است که سال آینده قیمت دلار را پایین بیاوریم و متوازن کنیم و متعادل کنیم.» از دیدگاه او قیمت فعلی دلار متعادل نیست و اگر صرفاً هفت میلیارد دلار منابع ایران که در بانک یکی از کشورها (کره جنوبی) بلوکه شده در اختیار بانک مرکزی قرار بگیرد، فردا صبح قیمت دلار به ۱۵ هزار تومان می‌رسد.
محاسبهٔ حسن روحانی بر پیش‌بینی بسیار امیدوارانه دربارهٔ سیاست آمریکا بعد از استقرار جو بایدن در کاخ سفید واشینگتن استوار است. بر پایهٔ این پیش‌بینی، بازگشت به برجام یکی از اولویت‌های سیاست خارجی جو عرضه و تقاضای ارز در ایران بایدن است. با این بازگشت بخش بزرگی از تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی لغو می‌شود، ایران طی مدت‌زمانی کوتاه بازارهای ازدست‌رفتهٔ خود را دوباره به دست می‌آورد و صادرات نفت را از سر می‌گیرد، نقل و انتقال‌های مالی میان ایران و جهان خارج آزاد می‌شود، هم پول صادرات و هم دارایی‌های ارزی بلوکه‌شدهٔ ایران در خارج به کشور باز می‌گردد و خزانهٔ کشور انباشته از ارز می‌شود.
ما در این‌جا به موانع درونی و بیرونی موجود بر سر رفع تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی نمی‌پردازیم و فرض را بر این می‌گذاریم که محاسبات حسن روحانی در واپسین ماه‌های زمامداری او، همه و همه، درست از آب دربیاید. در عوض، آن‌چه برای ما پرسش‌برانگیز است چگونگی دستیابی او به دلار ۱۵هزار تومانی است.
آیا هدف نهایی او این است که بعد از بازگشت دلار‌های نفتی به کشور، با ادامه همان سیاست‌های سنتی جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته، بخش عمدهٔ این منابع ارزی را به شریان‌های اقتصادی کشور تزریق کند تا دلار ارزان شود و، به تبع آن، نرخ تورم پایین بیاید؟ آیا قرار است کشور بار دیگر، تنها با تکیه بر دلار‌های نفتی، به یک رشد اقتصادی پر زرق و برق اما کم‌مایه و ناپایدار دست یابد؟ آیا این تنها درسی است که حسن روحانی طی هفت سال و نیم گذشته از دوران فاجعه‌بار ریاست‌جمهوری خود گرفته است؟
چرا و با چه هدفی حسن روحانی می‌خواهد نرخ دلار را به ۱۵ هزار تومان بازگرداند؟ از لحاظ منطق اقتصادی، چه فرقی است میان دلار من‌درآوردی ۴۲۰۰ تومانی و دلار من‌درآوردی ۱۵ هزار تومانی؟ و اگر نرخ دلار به برکت تزریق ارز‌های حاصل از نفت به ۱۵ هزار تومان و یا کمتر کاهش یابد، چه تغییری در وضعیت اقتصادی کشور به وجود می‌آید جز آن‌که صدور همین مقدار کالای غیرنفتی هم دشوار‌تر خواهد شد و، در عوض، فرار سرمایه شدت خواهد گرفت؟
زمامداران جمهوری اسلامی برای مبارزه با تورم تنها یک راه می‌شناسند و آن پایین آوردن نرخ ارز به‌صورت مصنوعی است. آن‌ها هنوز نیاموخته‌‌اند که تضعیف ارزش پول ملی در برابر ارز‌های خارجی معلول تورم است نه علت آن، و تا زمانی که تورم به‌صورت بنیادی از اقتصاد ایران رخت برنبندد، کاهش و یا تثبیت نرخ ارز قطعاً مصنوعی خواهد بود و درنتیجه کم‌دوام. آیا ۴۲ سال تجربهٔ اقتصادی جمهوری اسلامی برای آموختن این درس بسیار سادهٔ اقتصادی کافی نبوده است؟
آغاز معاملات توافقی دلار با قیمت 31450 تومان 1401/08/07
معاملات توافقی دلار در بازار ارز امروز شنبه هفتم آبان سال 1401 با قیمت خرید 31450 تومان و فروش 31500 تومان کار خود را آغاز کرد.
معاملات توافقی دلار در بازار ارز امروز شنبه هفتم آبان سال 1401 با قیمت خرید 31450 تومان و فروش 31500 تومان کار خود را آغاز کرد.
امروز شنبه 7 آبان سال 1401 در آغاز به کار فعالیت بازار توافقی ارز، قیمت خرید دلار توافقی 31430 تومان و فروش 31500 تومان بوده است.میانگین قیمت دلار در این بازار طی ساعت نخست معاملات 31455 تومان است.
مجموع عرضه ارز در سامانه نیما (حواله) تا ساعت 17 (پنجشنبه مورخ 1401.8.5) معادل 570 میلیون دلار و مجموع ارز معامله شده در این سامانه معادل 20 میلیون دلار بوده است.
همچنین در بازار متشکل ارزی (اسکناس) تا ساعت 17 (پنجشنبه مورخ 1401.8.5) 14.9 میلیون دلار با میانگین نرخ 31 هزار و 490 تومان و یک میلیون و 450 هزار یورو با میانگین نرخ 31 هزار و 480 تومان به صورت توافقی معامله انجام شد.
از اواخر خردادماه سال 1401 بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز و در تعامل با کانون صرافی‌ها، صرافی‌های معتبر و صادرکنندگان، بازار توافقی عرضه و تقاضای ارز را راه‌اندازی کرد و امکان معاملات توافقی ارز در صرافی‌ها و بازار متشکل ارزی نیز فراهم شد.
این بازار طی ماه‌های اخیر سبب تامین تقاضاهای خُرد مردم شده و به معیار مهم قیمت‌گذاری ارز تبدیل شده است.
دیدگاه شما