آموزش بورس – ریسک و بازده در سرمایه گذاری
ریسک و بازده : رفتار افراد در میزان ریسک (خطر) کردن متفاوت است. برخی از انسانها کارهای پر ریسک و برخی دیگر کارهای کم ریسک را ترجیح می دهند. میزان پذیرش ریسک افراد به همراه سایر عوامل اقتصادی، سیاسی باعث می شود یک فرد در سرمایه گذاری خود سود یا ضرر کند.
بازده چیست ؟ (به انگلیس Return)
بازده پاداش (سود یا منفعت) سرمایه گذاری فرد در پروژه های متفاوت است. که در این مقاله بازده همان سود سرمایه گذاری فرد در شرکت های پذیرفته شده در بورس می باشد. دو نوع بازده در سرمایه گذاری مد نظر می باشد.
الف) بازده مورد انتظار (به انگلیسی Expected Return)
مقدار سودی است که سرمایه گذار انتطار دارد (توقع دارد / پیش بینی می کند) از سرمایه گذاری خود به دست آورد. به عنوان مثال بازده مورد انتظار شخص اول از خرید یک عدد سکه طلا و فروش آن در یک ماه بعد 500000 ریال می باشد ولی بازده مورد انتظار شخص دوم از همان مقدار سرمایه گذاری یعنی خرید یک عدد سکه طلا و فروش آن در یک ماه بعد 300000 ریال است. بنابراین ریسکهای سیستماتیک در سرمایهگذاری بازده مورد انتظار هر شخص با شخص دیگری متفاوت است.
ب) بازده واقعی (به انگلیسی Realized Return)
مقدار سودی است که سرمایه گذار از سرمایه گذاری خود به دست می آورد(سود واقعی در پایان سرمایه گذاری). به عنوان مثال تفاوت قیمت خرید و فروش یک عدد سکه در یک ماه مشخص 475000 ریال است. حال شخصی که بازده مورد انتظار او در خرید و فروش یک عدد سکه 500000 ریال بود مبلغ 25000 ریال کمتر از انتظارش سود به دست آورده و شخصی که بازده مورد انتظار او 300000 ریال بود مبلغ 175000 ریال بیشتر از انتظارش سود به دست آورده است.
ریسک چیست؟ (به انگلیس Risk)
ریسک اختلاف بین آنچه که انتظار داریم و آنچه که رخ میدهد می باشد. در اینجا اختلاف بین بازده مورد انتظار و بازده واقعی همان ریسک ما در سرمایه گذاری است.
بازده واقعی – بازده مورد انتظار = ریسک
رابطه بین ریسک و بازده یک رابطه مستقیم است. یعنی هر مقدار که شخص ریسک بیشتری کند انتظار بازده بیشتری دارد. به عنوان مثال شخصی که ریسک پذیر نمی باشد پول خود را با نرخ بهره مصوب در بانکهای دولتی سپرده می کند و سود کمی به دست می آورده اما خیالش راحت است که سرمایه اش را از دست نمی دهد. اما شخصی دیگر پول خود را با خرید سهام در بورس اوراق بهادار تهران سرمایه گذاری می کند و سطحی بالاتر از ریسک را می پذیرد. وی ممکن است زیان کند و قسمتی از پول خود را از دست بدهد و در مقابل ممکن است سودی چندین برابر سپرده گذاری در بانک دولتی به دست آورد.
انواع ریسک در سرمایه گذاری
1) ریسک نرخ سود بانکی( ریسک نرخ بهره)
ریسکی که سرمایه گذار در زمان خرید اوراق بهادار می پذیرد. تغییر سود بانکی توسط بانکها باعث افزایش یا کاهش ارزش اوراق بهادار آن شخص می گردد به این تغییرات ریسک نوسان نرخ بهره می گویند.
2) ریسک نرخ ارز ( ارزش پول خارجی به ریال)
افزایش نرخ ارز باعث کاهش حاشیه سود شرکتهایی می شود که مواد اولیه خود را از خارج از کشور وارد می کنند می شود در حالیکه این افزایش باعث بالا رفتن حاشیه سود شرکتهایی می شود که کالا و خدمات خود را صادر می کنند. بنابراین وقتی شما در شرکت سرمایه گذاری می کنید تغییر نرخ ارز می تواند سودآوری سرمایه گذاری شما را تحت تاثیر قرار دهد. این تاثیرات همان ریسک نرخ ارز نامیده می شوند.
3) ریسک تورم
افزایش تورم باعث کاهش قدرت خرید مردم می گردد. این کاهش قدرت خرید باعث می شود که شرکت ها نتوانند محصولات خود را به فروش برسانند بنابراین سود آنها کاهش می یابد. و بالعکس کاهش تورم باعث افزایش قدرت خرید مردم می گردد و ریسکهای سیستماتیک در سرمایهگذاری این افزایش قدرت خرید باعث افزایش فروش و در نتیجه افزایش سود شرکتها می شود.
افزایش یا کاهش تورم از عوامل کلان اقتصادی است و مدیران شرکت ها دخالتی در آن ندارند بنابراین این تغییرات نرخ تورم یک نوع ریسک در سرمایه گذاری است که می بایست در زمان سرمایه گذاری به آن دقت شود.
4) ریسک نقدینگی
به میزان قدرت نقد شوندگی داراییها ریسک نقدینگی می گویند. هر چه این قدرت پایین تر باشد ریسک بالاتر است. ریسک بالای نقدینگی باعث کاهش وجه نقد در جامعه و در نتیجه رکود و کاهش میزان داد و ستد می گردد.
5) ریسک مالی
یکی از روش های تامین منابع مالی شرکتها استقراض از بانکها یا موسسات مالی است. هر چه این استقراض بیشتر باشد ریسک سرمایه گذاری در آن شرکت بیشتر است
6) ریسک سیاسی
ریسک سیاسی مربوط به ثبات اقتصادی و سیاسی کشورها می شود. هر گاه کشوری ثبات اقتصادی بیشتری داشته باشد ریسک سیاسی آن کم است و بالعکس هر چه ثبات اقتصادی کمتر باشد ریسک سیاسی بالاتر است.
7) ریسک بازار
ریسک حاصل از تغییرات بنیادی در اقتصاد یک کشور مانند رکود اقتصادی، جنگ و اغتشاشات و … را ریسک بازار می نامند. این تغییرات بنیادی در اقتصاد یک کشور باعث تغییر در بازده مورد انتظار سرمایه گذاران می شود.
انواع ریسک
بطور کلی ریسک به دو دسته ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم بندی می شود.
ریسک سیستماتیک+ریسک غیر سیستماتیک=ریسک کل
الف) ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب)
ریسکی است، که در اثر عوامل کلی بازار به وجود میآید، که بهطور همزمان بر قیمت کل اوراق بهادار موجود در بازار مالی تأثیر دارد. عواملی که موجب ایجاد این نوع ریسک میشوند، شامل تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مانند تغییر نرخ ارز، چرخههای تجاری، سیاستهای پولی و مالی دولت است.
ریسک سیستماتیک مختص یک شرکت نبوده بلکه ارزش سهام تمامی شرکتها را در برمی گیرد
ب) ریسک غیر سیستماتیک(قابل اجتناب)
ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم میگویند. این ریسک یکی از انواع ریسکهای سرمایهگذاری بوده و ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایهگذاری میکنید. ریسک غیرسیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ مثلا وقتی کارکنان شرکتی که در آن سرمایهگذاری کردهاید، اعتصاب میکنند؛ ریسک غیر سیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر گذاشته ارزش آن سهام کاهش می یابد.
ریسک بازار سرمایه و بورس (معرفی و بررسی انواع ریسک در بازار)
بازار سرمایه جایی است که سرمایهگذاران برای کسب منفعت به خرید و فروش سهام میپردازند. همانطور که میدانید این سرمایهگذاری همیشه با موفقیت همراه نیست. ریسک هایی در بازار وجود دارد که سرمایه شما را تهدید میکند. چندان تفاوتی ندارد سرمایهگذار جسور باشید یا محافظهکار، در هر صورت با انواع مختلف ریسک در بازار بورس سروکار خواهید داشت. درواقع در بازارهای مالی همیشه ریسک وجود دارد و ریسک در این بازارها به عنوان یک عامل اصلی بین سهامداران جاافتاده است. در بازار ریسک هایی وجود دارد که اگر شما هوشمند نباشید به راحتی میتواند سرمایه شما را از بین ببرد.
در این مقاله قصد داریم انواع این ریسک ها را برای شما بازگو کنیم و بیاموزیم که چطور میشود از سرمایه خود درمقابل این ریسک ها محافظت کنید.
در یک طبقهبندی، ریسک در بازار بورس به دو قسمت کلی تقسیم میشود:
- ریسک های سیستماتیک
- ریسک های غیر سیستماتیک
ریسک غیر سیستماتیک در بازار سرمایه :
ریسکهای قابل اجتناب یا غیرسیستماتیک آن دسته از ریسکهایی هستند که شاید بتوان با انجام برخی اقدامات از بروز آن جلوگیری کرد؛ مثلا در بازار سرمایه (بورس)، این ریسکها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ناشی از خصوصیات خاص شرکتها هستند.
برای مثال، اگر شرکتی که سهامش را خریدهاید مدیریت ضعیفی داشته باشد یا توان رقابت با سایر شرکتها را نداشته باشد، ریسکهای حاصله ریسک غیرسیستماتیک است؛ همچنین اخباری که تاثیر بدی در یک صنعت خاص میگذارد.
این ریسکها اغلب منشأ درونی دارند و علت بروز آن، به داخل شرکتها مربوط است.
ریسک سیستماتیک در بازار سرمایه :
در مقابل، ریسکهای سیستماتیک ریسکهایی هستند که غیرقابل کنترل هستند و وقوع آن در هر زمان دور از ذهن نیست.
نرخ تورم، بهره بانکی، سیاستهای اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و … مواردی هستند که میتوانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسکها در اختیار سرمایهگذار نبوده و به نوعی مربوط سیستم است.
همچنین اختلال و هنگی سیستم هسته معاملات نیز این روزها تبدیل به یک ریسک غیرقابل اجتناب شده است.
روش کاهش ریسک های غیرسیستماتیک:
یکی از خطراتی که همواره سرمایه سهامداران را تهدید میکند این ریسکها هستند.
همواره متخصصان پیشنهاد میکنند که سرمایهگذاران از تنوع بخشی پرتفوی خود به عنوان بهترین راه برای تسهیل این مسیر استفاده کنند.
توصیهای که احتمالاً آن را با عبارتی نظیر «همه تخم مرغهای خود را در یک سبد نگذارید» شنیدهاید.
تنوع بخشی پرتفوی به زبان ساده چیست؟
تنوع بخشی سبد سهام یک تکنیک برای مدیریت ریسک است. برای استفاده از این تکنیک شما باید انواع مختلفی از ابزارهای سرمایهگذاری را در یک پرتفوی با هم ترکیب کنید تا تأثیری را که هر یک از این ابزارها بر عملکرد کل پرتفوی خواهد داشت به حداقل برسانید.
احتمالاً میدانید که منظور از پرتفوی همان سبد سهام است و ابزارهای سرمایهگذاری نیز شامل متنوع سازی صنایع بورسی است.
تنوع بخشی ریسک پرتفوی شما را کاهش میدهد. فرمولهای ریاضی و آمار وجود دارد که این جمله را اثبات میکند؛ اما از حوزه و حوصله این موضوع خارج است.
فرض ریسکهای سیستماتیک در سرمایهگذاری کنید دو شرکت کشاورزی وجود دارد که یک زمان برداشت و فروش محصولش بهار و تابستان و دیگری زمان برداشت و فروشش زمان پائیز و زمستان است.
در بهار و تابستان شرکت اولی فروش قابل توجهی دارد و رونق دارد، ولی شرکت دومی از آنجا که فروشش در فصول دیگر است فروشی ندارد.
از طرف دیگر در فصول پائیز و زمستان در شرکت دومی زمان برداشت محصولات و فروش است و در این فصول به سوددهی میرسد و شرکت اولی در این فصول فروشی ندارد.
در اینگونه موارد ما میتوانیم سهام هر دو شرکت را بخریم و ریسک را به طور قابل توجهی پوشش دهیم.
در این صورت در تمام فصول سال شرکتهای ما فروش دارند و از این راه ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دادیم.
ولی اگر آفات به مزارع هجوم بیاورند و محصولات آماده برداشت را از بین بروند، در این صورت راهی برای مقابله نداریم؛ این مثال ریسک سیستماتیک است.
راهحل این اتفاق چیست؟
راهحل این است که یک پرتفوی تشکیل دهید و ۵۰ درصد از سرمایه خود را به شرکت اول و ۵۰ درصد دیگر را در شرکت دیگر سرمایهگذاری کنید؛ چون شما پرتفوی خود را تنوع بخشی کردهاید، ریسکهای سیستماتیک در سرمایهگذاری به جای اینکه عملکردتان وابسته به یک فصل سال باشد در تمام فصول به عملکرد قابل قبولی رسیدهاید.
در بحث تنوع بخشی نکته حائز اهمیت این است که تنوعبخشی مانند پوشش زرهی و ضدگلوله نیست که موجب شود شما از ضرر و زیان، جان سالم به در ببرید.
باید توجه کنید که فرقی نمیکند پرتفوی شما چقدر متنوع شده است؛ سرمایهگذاری در هر حال همیشه همراه با ریسک است و تمام هدف ما از تنوع بخشی پرتفوی این است که در سطح مشخصی از ریسک، بیشترین بازده را به دست آوریم.
سوال دیگری که معمولا ذهن سرمایه گذاران را به خود مشغول میکند این است که باید چه تعداد سهام برای رسیدن به تنوعبخشی مطلوب خرید؟
در نظریههای علمی مطرح شده است که یک پرتفوی متنوع از چیزی حدود ۲۰ سهم شرکتهای مختلف از صنایع گوناگون و اندازههای متفاوت تشکیل شده است؛ اما شاید مدیریت این تعداد شرکت برای ما کار دشوار و خسته کنندهای باشد.
بسیاری از متخصصان معتقدند اضافه کردن حداقل ۵ سهم برای تشکیل یک پرتفوی متنوع ضروری است.
همینطور انتخاب بیشتر از ۱۰ تا ۱۲ شرکت ممکن است سر شما را بیش از حد شلوغ کند و بعد از مدتی به خوبی نتوانید همه این شرکتها را مورد بررسی دقیق قرار داده و در صورت نیاز پرتفوی خود را تعدیل کنید.
وارن بافت، محترمترین چهره دنیای سرمایهگذاری میگوید: «سرمایهگذاری یعنی انتخاب سهام یک شرکت خوب در زمانی مناسب و نگهداشتن آن سهم تا هر وقتیکه شرکت عملکرد خوبی دارد.»
پس لازم است بعد از تشکیل پرتفوی، گه گاه آن را مورد بازبینی قرار دهید و سرمایه گذاری هایی که دیگر ارزش ماندن در پرتفوی شما را ندارند، با گزینههای بهتر جایگزین کنید.
ریسک های دیگری در بازار سرمایه و بورس وجود دارد، در این بخش به تعریف آنها میپردازیم:
ریسک مالی (Financial Risk)
اگر در بازار سرمایه سهام شرکتی را خریدید که مبلغ زیادی وام از بانک دریافت کرده، طبیعتا شرکت مذکور باید اصل و سود وام دریافتی را در یک دوره مشخص پرداخت کند؛ بنابراین با تعهدات زیادی در آینده روبروست. این هزینهها قطعا بر سوددهی شرکت نیز اثرگذار است. هر چقدر این تعهدات و به طور کلی تعهدات مالی یک شرکت بیشتر باشد، ریسک مالی نیز بیشتر خواهد بود.
ریسک نقدشوندگی (Liquidity Risk)
یکی از ویژگیهای مهم یک دارایی خوب، این است که به سرعت به پول نقد تبدیل شود، مثلا از ویژگیهای بازار مسکن نقدشوندگی کمتر آن نسبت به بازارهایی مثل سهام یا سکه است. بعد از سرمایهگذاری اگر بخواهید به هر دلیلی دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنید، اما خریدار مناسبی برای دارایی شما وجود نداشته باشد، سرمایهگذاری شما با ریسک نقدشوندگی همراه است.
ریسک نرخ ارز (Currency Risk)
یکی از مسائلی که به صورت مستقیم بر وضعیت و سودآوری سرمایهگذاری شما تأثیر میگذارد، نرخ ارز است. برای مثال با افزایش قیمت ارز قیمت سکه در بازار داخلی نیز افزایش مییابد؛ همچنین در بورس اوراق بهادار نیز سودآوری شرکتهایی که درآمدهای صادراتی و ارزی دارند افزایش یافته و لذا قیمت سهام آنها نیز بسیار بیشتر میشود. اما نکته این جا است که همهی شرکتها صادراتی نیستند! همیشه هم تغییرات ارز اثر مثبتی بر سرمایه گذاری ما نخواهد داشت! بنابراین، نوسانات نرخ ارز به عنوان یکی از ریسکهای سرمایهگذاری، همواره مورد توجه سرمایهگذاران است.
ریسک تورم (Inflation Risk)
اگر تورم سالیانه کشور حدود ۲۰ درصد باشد و شما در سرمایهگذاری خود بتوانید ۶۰ درصد بازدهی کسب کنید، بازدهی شما مطلوب است زیرا که ۴۰ درصد بیشتر از تورم به دست آوردهاید و در واقع قدرت خرید شما به اندازه ۴۰ درصد بیشتر شده است. حال اگر تورم به ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و بازدهی شما همان عدد ۶۰ درصد باشد، چه اتفاقی میافتد؟! آیا باز هم این سرمایهگذاری جذاب خواهد بود؟! به این نوع ریسک که ناشی از افزایش تورم کشور است، ریسک تورم میگویند.
ریسک سیاسی (Political Risk)
عدم ثبات در اوضاع سیاسی که به مسائل اقتصادی یک کشور آسیب بزند، به طور مستقیم بر عملکرد بنگاههای اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر میگذارد. هر اندازه بیثباتی سیاسی و اقتصادی افزایش یابد، عملکرد بنگاههای اقتصادی بیشتر با مشکل روبرو میشود. به این ریسک، ریسک سیاسی یا اصطلاحا ریسک کشور نیز میگویند؛ البته توجه کنید که تحلیل شرایط و این که رویدادهای سیاسی چه تاثیری بر شرایط اقتصادی و بازارهای مالی میتوانند داشته باشند، بر عهدهی سرمایهگذار یعنی شما است!
ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)
فرض کنید که میخواهید بین سپردهگذاری در بانک با نرخ سود ثابت ۱۸ درصد و خرید سهام با بازده مورد انتظار ۴۰ درصد یکی را انتخاب کنید. اگر تمایل به پذیرش ریسک داشته باشید، به دلیل اختلاف ۲۲ درصدی که خودتان پیشبینی کردهاید، سهام را انتخاب میکنید. حالا اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ سود سپردهگذاری را از ۱۸ درصد به ۲۴ درصد افزایش دهد، چه اتفاقی میافتد؟ احتمالا این سوال را از خودتان بپرسید که “آیا ۱۶ درصد سود بیشتر ارزش ریسک را دارد؟”
نوسانات نرخ سود سپرده یا اوراق مشارکت میتواند بر تمامی بازارهای مالی و حتی فیزیکی اثرگذار باشد. پس ریسک نرخ سود یا در واقع تغییرات نرخ سود را به یاد داشته باشید.
ریسک تجاری (Business Risk)
تصور کنید سهام یک شرکت خودروسازی داخلی را خریداری کردهاید و پس از مدتی دولت تعرفه واردات خودروهای خارجی را کاهش دهد. در این صورت رقابت برای خودروسازان داخلی سخت تر شده و احتمالا کاهش فروش محصولات آنها باعث کاهش سودآوری این شرکتها نیز خواهد شد. به این نوع ریسک که در واقع متوجه صنعت خاصی است و برای هر صنعت میتواند متفاوت باشد، ریسک تجاری میگویند.
در این ریسک های بازار سرمایه و بورس را معرفی کرده و مورد بررسی قرار دادیم.
مدیریت ریسک در بورس چیست؟ | انواع ریسک و محاسبه آن
«سرمایهگذاری در بازارهای مالی همیشه با ریسک همراه است!» اما مفهوم سرمایهگذاری، بازارهای مالی و ریسک چیست؟ اگر ما بخواهیم پسانداز، پول یا سرمایه خود را وارد بازار کنیم، چطور میتوانیم سود و زیان خود را پیشبینی یا محاسبه کنیم؟سرمایهگذاری در بازارهای مختلف به یک موضوع مطرح تبدیل شده است و بسیاری از افراد که به دنبال کسب سود هستند، سرمایه خود را در این بازار قرار میدهند تا با انجام معاملات گوناگون به هدف خود برسند. اما موضوعی که وجود دارد، این است که سرمایهگذاری همیشه به سود منجر نمیشود، بلکه گاهی اوقات ضرر و زیان بسیاری نیز به همراه دارد. از همین رو شما باید با ارکان اصلی بازار بورس آشنا شوید تا بتوانید بهترین عملکرد را داشته باشید. ریسک در بورس یکی از این ارکان به شمار میآید.
حال بسیاری از افراد با شنیدن نام ریسک به یاد خطر و ضرر میافتند، درحالیکه این چنین نیست. در معنای کلی ریسک را میتوان نا اطمینانی به آینده تعریف کرد که در برخی از مواقع اتفاقات مثبتی را به همراه دارد و گاهی اوقات اتفاقات منفی. بنابراین میتوان گفت ریسک هر دو بعد مثبت و منفی را پوشش میدهد، از همین رو توجه به این مسئله اهمیت دارد. در این مطلب قصد داریم تا با ارائه تعریف هریک از مفاهیم نامبرده، دید واضحی را به شما ارائه دهیم تا بتوانید از پول خود سود خوبی دریافت کنید. علاوه بر این موارد، موضوع دیگری وجود دارد که بررسی آن میتواند برای موفقیت در بازار بورس به شما کمک کند و آن مفهوم ریسک در بورس است. بنابراین با ما همراه باشید تا اطلاعات خود را با شما در میان بگذاریم.
سرمایهگذاری چیست و در کجا میتوان سرمایهگذاری کرد؟
سرمایهگذاری یا (investment) به معنی چشمپوشی از منافع کنونی برای دستیابی به موفقیت مالی یا رفاه بیشتر در آینده صورت میگیرد. مثلاً شما مقداری پول دارید که میتوانید هماینکه آن را خرج کرده و وسایل موردنیاز زندگیتان را خریداری کنید؛ اما شما بهجای اینکار بخش اعظم پول خود را وارد بازار میکنید تا بتوانید در چند سال آینده سود خوبی از پول خود بدست بیاورید و بتوانید نیازهای بیشتری را با آن پوشش دهید. بازارهای زیادی وجود دارند که شما میتوانید پول خود را در آنها سرمایهگذاری کنید. مانند بازار املاک، کالا، بورس و اوراق بهادار و …. اما با توجه به سیاستهای اخیری که دولت در پیش گرفته است، از اواخر سال گذشته اکثر مردم کشورمان سرمایههای خود را وارد بازار «بورس» کردهاند. میتوان گفت دیگر مثل گذشته بورس تنها برای عده خاصی از افراد نبوده و در حال حاضر بیشتر مردم عام هم جزو سهامداران بورس کشور هستند.
مطمئناً همه با هدف کسب سود و منفعت وارد بورس میشوند اما سودده بودن بورس به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد که تشخیص این عوامل نیازمند دانش مالی فراوان است. دستیابی به دانش بورسی ممکن است چند سال طول بکشد و به تجربه نیاز داشته باشد. اما یکسری مفاهیم خاص در این بازار وجود دارند که توجه به آنها میتواند دانش اولیه سرمایهگذاری را در اختیار افراد قرار دهد تا بتوانند سرمایههای بورس خود را بهدرستی مدیریت کنند. از مهمترین مفاهیمی که سرمایهگذاران بورس باید از آن آگاهی داشته باشند، مفهوم بازده یا ریسک در بورس است که در ادامه به بررسی هریک از آنها خواهیم پرداخت.
بازده در سرمایهگذاری بورس چیست و چگونه محاسبه میشود؟
بازده مهمترین و اولین مفهومی است که سرمایهگذاران علاقه زیادی به محاسبه آن دارند. در واقع بررسی بازده سهام بورس، ایشان را از مقدار سودهایی که کسب کردهاند آگاه میکند. اما بازده همیشه هم مثبت نیست و ممکن است برخی سرمایهگذاران در حین محاسبه بازده سهام خود متوجه بازده منفی (زیان) سهم خود شوند. محاسبه بازده مثبت یا منفی یک سهم در بورس دارای فرمول سادهای است که این فرمول به صورت زیر است:
- فرمول محاسبه بازده یک سهم:
- فرمول محاسبه درصد بازده:
طبق این فرمول اگر ما هر واحد سهمی را به قیمت 500 تومان خریده باشیم و پس از گذشت سه ماه قیمت هر واحد سهم به 520 هزار تومان رسیده باشد اما هنوز مجمع سالیانه تقسیم سود آن سهم برگزار نشده باشد (سود نقدی تعلق نگرفته باشد)، بازده این سهم به شکل زیر خواهد بود:
20 = 0 + 500 – 520
25 = 20 ÷ 500
حالا تصور کنید 6 ماه از خرید سهم فوق بگذرد و قیمت آن سهم به 450 کاهش پیدا کند، اما در مجمع سالیانه مقدار سود نقدی 120 تومانی به سهم تعلق گرفته باشد. در چنین شرایطی محاسبه بازده به شکل زیر خواهد بود:
50- = 500 – 450
1/0- یعنی 10- درصد بازده = 500 ÷ 50-
البته بررسی بازده یک سهم به تنهایی کافی نبوده و به همراه بازده، همیشه باید مقدار ریسک در بورس را نیز محاسبه کنیم. چراکه این دو مفهوم همیشه در کنار هم ریسکهای سیستماتیک در سرمایهگذاری به کار برده میشوند و ارتباط مستقیمی با هم دارند.
ریسک در بورس چیست و چگونه محاسبه میشود؟
ریسک در لغت به معنی «خطر کردن» است. در واقع شما با خرید یک سهم، براساس پیشبینیهای خود عمل کرده و از سود و زیان سهم موردنظر اطمینان 100 درصد ندارید اما به امید کسب سود، خطر کرده و سهم موردنظر را خریداری میکنید. هرچقدر نوسان قیمت آن سهم شدیدتر باشد، مقدار ریسک بالاتر و هرچقدر نوسان قیمت آن ملایمتر باشد، ریسک آن سهم کمتر خواهد بود. اگر بخواهیم مقدار ریسک در بورس یک سهم را محاسبه کنیم، به عملیات ریاضی پیچیدهای نیاز خواهد بود. اما برای یک سرمایهگذار عادی بورس چنین محاسبات پیچیدهای برای مشخص شدن درصد ریسک در بورس لازم نیست. همینکه یک حساب سرانگشتی کنید، میتوانید به مقدار کلی ریسک در بورس سهم خود دست پیدا کنید.
یک مثال ساده از ریسک در بورس
برای مثال تصور کنید که شما پیشبینی میکنید یک سهم خاص تا شش ماه آینده به 50 درصد سود برسد و با همین پیشبینی سهم مورد نظر را خریداری میکنید. پس از گذشت زمان موردنظر، آن سهم به 20 درصد سود میرسد. بهنظر شما ریسک چنین سرمایهگذاری چقدر بوده است؟ میتوان گفت ریسک چنین خریدی بسیار بالا بوده است، چراکه 30 درصد از پیشبینی شما کمتر سود داده است. حالا اگر سهم دیگری را با پیشبینی دریافت 10 درصد سود به مدت یکماه خریداری کرده باشیم، اما پس از گذشت یکماه سهم مورد نظر به سود 25 درصدی رسیده باشد، آیا این خرید هم دارای ریسک بوده است؟ میتوان گفت، ریسک چنین سهمی 15 درصد بالاتر از محاسبه شما بوده است. نکته قابل توجه در این مثالها این است که ریسک تنها مقدار اختلاف پیشبینی شما با نتیجه واقعی است.
انواع ریسک در بورس کدامند؟
سرمایهگذاری که در بازار بورس مشغول به فعالیت شده است، در طول زمان بارها با ریسکهای گوناگون مواجه خواهد شد. حال برای آن که این فرد بتواند تحلیل درستی انجام دهد باید با انواع ریسک در بورس آشنا باشد. در حالت کلی انواع ریسک در این بازار را میتوان به دو دسته تقسیم کرد؛ ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک. اکنون برای بسیاری از کاربران سوال پیش میآید که تفاوت این دو نوع ریسک در چیست که در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
اولین نوع از ریسک در بورس، ریسک سیستماتیک ریسکهای سیستماتیک در سرمایهگذاری است. این ریسک بهطورمعمول وابسته با شرایط سیاسی و اقتصادی کشور خواهد بود، از همین رو امکان حذف آن وجود ندارد. از جمله مواردی که باعث ایجاد ریسک سیستماتیک میشوند، میتوان به مواردی چون تغییر نرخ تورم، شرایط سیاسی و سیاستهای کلان اقتصادی اشاره کرد. مسلما امکان اجتناب از چنین مواردی وجود ندارد و تاثیر آنها برای تمام شرکتها خواهد بود.
همانطور که از نام این ریسک مشخص است، امکان اجتناب و دوری از آن با استفاده از برخی روشها وجود دارد. باید متذکر شد که دلیل و منشا بروز چنین ریسکی، اکثرا به داخل شرکت مربوط میشود. برای مثال میتوان به عملکرد ضعیف مدیرعامل یک شرکت، ضعیف ظاهر شدن در برابر رقبا، اعتصاب کارکنان شرکت، قدیمی شدن محصولات قابل سرمایهگذاری، عملکرد غلط سهامداران و … اشاره کرد. در واقع ریسک غیرسیستماتیک نه بر روی تمام سهام، بلکه تنها روی یک سهام خاص اعمال شده و به شرایط درونسازمانی آن سهم مربوط میشود. البته توجه داشته باشید که راهکارهای گوناگونی وجود دارد که میتوانید از طریق آنها احتمال چنین ریسکی را نیز کاهش دهید. برای مثال یکی از این راهکارها استفاده از تئوری سبد در بازار بورس است.
برای مثال ممکن است در مورد سهم x، اتفاقاتی مانند عملکرد ضعیف شرکت، رفتار نامناسب سهامداران، کاهش فروش محصولات، کاهش تنوع محصولات، رقابت ضعیف، اعتصاب کارکنان، کاهش مقدار تولید و … بر کاهش نرخ آن سهم تاثیر داشته باشد. در اینصورت بررسی شرایط آن سهم، میتواند شما را از خرید چنین سهم پرریسکی منصرف کند که در اکثر مواقع قابل پیشبینی و اجتناب است.
چطور میتوانیم بازده و ریسک در بورس خود را بهتر مدیریت کنیم؟
مدیریت کردن ریسک در بورس از اهمیت فراوانی برخوردار است. در واقع اگر ما هیچ مدیریتی بر روی سهام خود نداشته باشیم، مقدار سود و زیان خود را نیز نمیتوانیم محاسبه کنیم؛ در چنین شرایطی میتوانیم بگوییم که سهام خود را به دست باد سپردهایم و هر اتفاقی برای آن بیفتد، ما نمیتوانیم در روند سود و زیان آن مداخله کنیم. این در حالی است که سرمایه شما در تمام مراحل خرید سهم باید تحت نظارت و مدیریت مستقیم شما باشد.
مدیریت سهام چه ارتباطی با ریسک در بورس دارد؟
اگر یک کاربر مبتدی بورس هستید، با استفاده از نکات زیر میتوانید مدیریت سهام خود را در دست بگیرید و از سرمایهگذاری خود، بسیار بیشتر از زیانهایتان، سود ببرید (چراکه هم سود و هم زیان همیشه وجود دارد):
- اگر اطلاعات سرمایهگذاری شما در بورس کم است یا نمیخواهید ریسک بالا انجام دهید، بهجای خرید سهام مستقیم، اقدام به خرید واحد صندوقهای سرمایهگذاری کنید. (این واحدها مجموعهای از سهام برتر هستند که ریسک پایینی دارند و با خرید آنها شما به صورتی غیرمستقیم سهامدار بورس خواهید بود)
- قبل اینکه وارد بازار سرمایهگذاری در بورس شوید، از دانش کافی خود نسبت به این بازار اطمینان حاصل کنید.
- اگر به سرمایهگذاری در بورس علاقه دارید، اما دانش کافی ندارید، میتوانید از دانش سایر افراد حرفهای در این زمینه استفاده کرده و از ایشان مشورت بگیرید.
- هرگز تمام پول خود را به خرید یک سهم خاص اختصاص ندهید. بهجای آن پول خود را تقسیم کرده و با هر بخش آن یک نوع سهم از بازارهای متنوع پتروشیمی، کالا، صنایع غذایی، صنایع فولاد و …. را خریداری کنید. در اینصورت با ضرر کردن یک سهم، دیگر گزینهها زیان وارده را جبران خواهند کرد.
- بهتر است برای ورود به بازار بورس، دید بلند مدتی داشته باشید.
- رفتارهای هیجانی و پر ریسک در بورس بسیار دیده میشود و همین رفتارها ممکن است روی شما نیز تاثیر گذاشته و باعث شود ضررهای زیادی را متحمل شوید. اما اگر بتوانید در چنین شرایطی احساسات و هیجانات خود را کنترل کنید، در نهایت دچار خرید و فروشهای غیرمنطقی نخواهید شد.
- در سرمایهگذاریهای بلندمدت یا میانمدت در بورس، برای خود حداکثر و حداقل سود و زیان را مشخص کنید تا با رسیدن به حداکثرها یا حداقلها بتوانید سهام خود را بهتر مدیریت کنید. (مثلاً اگر بیش از 10 درصد در یک ماه در خرید یک سهم وارد ضرر شدید، آن را بفروشید یا اگر حداکثر در خرید یک سهم به 50 درصد سود در دو ماه رسیدید، آن را بفروشید)
ریسک فردی در بورس چیست؟
افراد بهطورکلی به سه دسته ریسکپذیر، ریسک گریز و افرادی میانه این دو تقسیم میشوند که بر اساس شرایطی که دارند، انتخابهایی را انجام میدهند. در حقیقت ریسک فردی در بورس تعیین میکند که امکان موفقیت وجود دارد یا خیر. باید متذکر شد که فعالیت در بازار بورس نیاز به ریسکپذیری بالایی دارد و برای افرادی که چنین توانایی ندارند، مناسب نخواهد بود. در چنین شرایطی شاهد سرمایهگذاری افراد ریسک گریز در بانکها هستیم یا عدهای دیگر نیز سرمایهگذاری با اوراق مشارکت را انتخاب میکنند.
سرمایه گذاری بدون ریسک در بورس
در شرایط دیگر، بسیاری از افراد ترجیح میدهند که از ریسک مربوط به سرمایه گذاری دوری کنند، چراکه حاضر به از دست دادن بخشی از سرمایه خود نیستند. توجه داشته باشید که برخی از بازارها، مانند بازار مربوط به ارزهای دیجیتال ریسک بالایی دارند و اگر شما به دنبال سرمایه گذاری بدون ریسک در بورس هستید، نباید به سراغ چنین بازاری بروید.
از طرفی شرایطی برای افرادی که به دنبال بازارهایی با ریسک کم هستند نیز به وجود آمده است. برای مثال سرمایه گذاری در صندوقها یکی از شیوهها با کمترین ریسک در بورس است، زیرا مدیریت آنها توسط گروهی از کارشناسان حرفهای انجام خواهد شد که استراتژیهای لازم برای رویارویی با شرایط را دارند. البته این نکته را در نظر بگیرید که صندوقها نیز انواع گوناگونی دارند که ریسک مربوط به هرکدام متفاوت است.
بازار رقابتی بورس کالا، جان دوباره به سیمانیها داد
معاون مالی و اقتصادی سیمان هرمزگان گفت: بخش بزرگی از بهبود شرایط شرکتهای سیمانی به استفاده از ظرفیتهای بازار رقابتی بورس کالا مرتبط میشود.
به گزارش چابک آنلاین به نقل از پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)، حسن هراتی گفت: یکی از دلایل مهمی که رشد حاشیه سود سیمان هرمزگان را به همراه داشت، ورود به بازار رقابتی بورس کالا بود تا بازار، نرخ محصولات سیمانی را تعیین کند.
هراتی افزود: علیرغم اینکه به فصل سرد سال وارد شدیم، اما تقاضای سیمان در جنوب کشور مطلوب است و روند فروش به شیوهای مطلوب جریان دارد.
این فعال بازار سیمان کشور در پاسخ به این پرسش که آیا با حذف دخالتهای دولتی در روند فروش و عملکرد شرکتها، شرایط صنعت سیمان بهتر از گذشته خواهد شد؟ گفت: اگر براساس وعده مسئولان دولتی، دخالتهای بیمورد در روند قیمت، فروش و عملکرد شرکتها که بعضا از سوی نهادهای نظارتی انجام میشود، کنار رود بدون شک نه تنها صنعت سیمان بلکه کل اقتصاد کشور به جریان میافتد و در مسیر رشد قرار میگیرد.
وی تصریح کرد: ورود به بورس کالا یک گام بزرگ در حمایت از تولید و صنعت سیمان بود که با توجه به شفافیت بازار سرمایه، دیگر نباید محدودیتی از سوی نهادهای بیرونی بازار سرمایه به شرکتها تحمیل شود تا علاوه بر شفافیت، واقعیت نیز در روند فروش شرکتها و سودآوری آنها حکمفرما شود.
معاون مالی و اقتصادی سیمان هرمزگان در پایان در خصوص روند بازار سهام نیز گفت: بازار سهام با توجه به شرایط دو سال اخیر و ریسکهای سیستماتیک و بیاعتمادی سرمایهگذاران، امروز در نقطهای قرار گرفته است که محکوم به رشد است و تنها باید اعتماد سهامداران به بازار سهام برگردد تا شاهد تعادل بازار و بهبود روندها باشیم.
ریسک سیستماتیک پرتفویها را به حداقل میرسانیم
موفقیت و پیشرفت مالی یکی از اهداف برجسته در زندگی هر فرد بوده که در طول زندگی خود به دنبال کسب آن است. به طور طبیعی برای رسیدن به این مهم در زندگی گزینههای مختلف سرمایهگذاری وجود دارد تا از طریق آنها بتوان علاوه بر حفظ ارزش پول در مقابل تورم، به ارزش افزوده مضاعفی نیز دست یافت. به قول یکی از محبوب ترین ثروتمندان عصر حاضر رابرت کیوساکی: پس انداز کردن پولی که هرروز در حال از دست دادن ارزش خود است به تنهایی کافی نیست،بلکه این سرمایهگذاری است که شما را ثروتمند میکند. موارد مذکور بخشی از دیدگاههای یکی از مدیران فعال و خلاق بازار سرمایه به شمار میآید. فرصتی فراهم شد تا پیرامون تشریح الگوهای پیشرفت مالی با بهاره حیدریمقدم، مدیر سرمایهگذاری کارگزاری صنعت و معدن گفتوگویی انجام دهیم که در ادامه میخوانید.
در شرایط کنونی اقتصاد ایران برای پیشرفت مالی چه راهکاری را پیشنهاد میکنید؟
یکی از روشها، سرمایهگذاری در بورس است. البته در صورتی که از طریق درست، علمی با مهارت و دانش لازم صورت بگیرد میتواند بازدهی مناسبی را برای سرمایهگذار به ارمغان بیاورد. اما شاید همه افراد مهارت، اطلاعات و یا زمان کافی را در اختیار نداشته باشند. به همین دلیل این افراد باید به روشهای غیرمستقیم در بورس سرمایهگذاری کنند.
با توجه به این دیدگاه چه گزینهای میتواند مدنظر قرار گیرد؟
صندوقهای سرمایهگذاری در قالب یک نهادی مالی به عنوان بهترین گزینه در این خصوص هستند که منابع مالی حاصل از جمعآوری وجوه سرمایهگذارانشان را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایهگذاری میکنند و مالکان آن به نسبت سرمایهگذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک خواهند بود.
صندوقها ی مذکور دارای چه ویژگیهای خاصی هستند؟
صندوقهای سرمایهگذاری بر اساس نوع ممکن است وجوه جمع آوری شده را در انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت، سهام و حق تقدم سهام، پروژه ساختمانی، طلا، ارز و. که مشخصات آنها در امیدنامه صندوق ذکر شده است سرمایهگذاری کنند. همچنین صندوقهای سرمایهگذاری میتوانند قابلیت معامله در بورس را داشته ویا مبتنی بر صدور و ابطال باشند.
مزیتهای این صندوقها برای سرمایهگذاران چگونه است؟
به طور یقین مدیران این صندوقها از تحلیلگران و افراد با تجربه در بازار سرمایه محسوب میشوند و با تخصصی که دارند به انتخاب سهام و پرتفوی گردانی از صنایع مناسب در این صندوق میپردازند. البته استراتژی آنها در اداره این صندوقها میتواند ضامن سودآوری سرمایهگذاران این صندوق باشد.
فعالیت صندوقهای سرمایهگذاری در سطح جهان و ایران،چه روندی داشته است؟
سابقه این صندوقها در جهان بیش از یک قرن است که با ایده «وحدت قدرت میآفریند» شکل گرفته تا افراد حقیقی هم بتوانند با جمع شدن پولها از مزایای یک سرمایهگذاری در مقیاس بزرگ استفاده کنند. در ایران نیز تعداد صندوقهای فعال در بورس 196 صندوق بوده که از این تعداد بیشترین تعداد متعلق به صندوقهای با درآمد ثابت با 73 عدد و پس از آن صندوقهای سهامی با 67 عدد است. همچنین در ایالات متحده 9،599 صندوق سرمایهگذاری در سال 2018 وجود داشته است که ارزش تقریبی آنها 17،71 تریلیون دلار است. صندوقهای سرمایهگذاری این کشور در سالهای 2018، بالای 40 درصد از بازار سرمایه در ایالات متحده را تشکیل میداده اند. در این کشور، واحدهای سرمایهگذاری صندوقهای مشترک نیمی از داراییهای مالی خانوارها را تشکیل میدهند و قریب به ۱۰۰میلیون نفر مالک واحدهای سرمایهگذاری صندوقهای مشترک هستند. این در حالی است که ارزش صندوقهای سرمایهگذاری موجود در کشور ما به مبلغ 160 هزار میلیارد ریال میرسد که حدودا کمتر از 2 درصد از حجم کل بورس را شامل میشود.
روند جهانی درصندوقهای سرمایهگذاری راچگونه ارزیابی میکنید؟
رشد روز افزون این صندوقها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نمایانگر اقبال عمومی آنها در عرصه اقتصاد ملی است. تنوع کمیت و کیفیت صندوقهای سرمایهگذاری در هر کشور به یکی از معیارهای توسعه اقتصاد آن کشور تبدیل شده است. این آمار و ارقام نشان از این دارد که در کشورهای توسعه یافته اقبال عمومی و شاید بتوان گفت اعتماد عمومی به صندوقهای سرمایهگذاری بیشتر از کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه است.
چرا در ایران همچون شاخصهای جهانی، از صندوقهای سرمایهگذاری استقبال نشده است؟
در کشور ما عدم اطمینان باعث شده که حجم منابع مالی صندوقهای سرمایهگذاری کمتر از 2 درصد از حجم کل بازار را در اختیار بگیرند. شاید بتوان گفت یکی از دلایل اصلی آن باور سرمایهگذاران حقیقی بر تضاد منافع خود با مدیران صندوقهای سرمایهگذاری است. به همین دلیل بوده که حتی از این مبلغ ناچیز سرمایهگذاری شده در صندو قها (160 هزار میلیارد ریال) بازهم 90 درصد یعنی چیزی حدود 150 هزار ریال آن جذب صندوقهای با درآمد ثابت شده است. بر این اساس یک سود حداقلی برای سرمایهگذاران تضمین کرده اند و حداقل ریسک را برای سرمایهگذاران دارا هستند.
کارگزاری بانک صنعت و معدن در حال حاضر دارای سه صندوق سرمایهگذاری است. صندوق سرمایهگذاری مشترک کوثر، صندوق سرمایهگذاری مشترک صنعت و معدن که از نوع صندوقهای درآمد ثابت میباشد و صندوق بازارگردانی نماد صنعت و معدن که در حال حاضر بازارگردانی بیش از 5 سهم را انجام میدهد.
برای ساماندهی این موضوع چه راهکاری را پیشنهاد میکنید؟
در کارگزاری بانک صنعت و معدن بر آن شدیم که این عدم اعتماد به مدیران صندوقهای سرمایهگذاری و یا شاید بهتر است بگوییم این اعتماد از دست رفته را بازگردانیم و منافع صندوقهای کارگزاری را کاملا هم راستا با منافع سرمایهگذاران قرار دهیم. همچنین در نظر گرفته شد که هدف اصلی خود در صندوقهای سرمایهگذاری را حفظ سرمایه سهامداران در وهله اول و کسب منفعت مناسب با توجه به تورم موجود در جامعه و شرایط موجود در بازار در وهله دوم قرار دهیم. البته تحقق این موضوع جز با تلاش روزافزون تیم مدیریتی کارگزاری امکان پذیر نبود.
به کار گرفتن این تدابیر چه دستاوردی بههمراه داشت؟
رشد بیش از 2 برابری تعداد سرمایهگذاران در هر دو صندوق کوثر و صنعت و معدن و همچنین رشد ارزش خالص دارایی صندوق کوثر از 80 میلیارد ریال به 190 میلیارد ریال، رشد ارزش خالص داراییهای صندوق مشترک صنعت و معدن از 100 میلیارد ریال به 200 میلیارد ریال و همچنین رشد ارزش داراییهای صندوق نماد بازارگردانی از 100 میلیارد ریال به 700 میلیارد ریال، بیانگر حرکت رو به جلو تیم مدیریتی صندوقهای کارگزاری صنعت و معدن در راستای اهداف خود، کسب اعتماد هرچه بیشتر سرمایهگذاران و همچنین کسب منافع مورد انتظار آنهاست.
کارگزاری صنعت و معدن برای همگام شدن با تحولات مذکور، انجام چه برنامههایی را در دستور کار قرار داده است؟
تیم مدیریتی صندوقهای سرمایهگذاری کارگزاری صنعت و معدن تمام تلاش خود را برای سرمایهگذاری هوشمند و به دور از حواشی موجود در بازار انجام میدهد. بر این اساس تمامی سهمهای موجود در پرتفوی صندوقهای کارگزاری را پس از بررسی همه جانبه به همراهی تیم تحلیل از وضعیت موجود شرکت و صنعت فعال درآن و همچنین آتیه روبهروی شرکت انتخاب میکنیم تا ریسک سیستماتیک پرتفوها را به حداقل ممکن برسانیم.
انجام اقدامات مد نظر، چه نتیجهای درپی داشت؟
تمام تلاش بر این است که صنایع و شرکتهای با پتانسیل بالا را با تمام ریسکهای موجود بررسی نموده و بهترین گزینه را انتخاب کنیم. البته نرخ بازدهی صندوقهای تحت مدیریت ما نشان از موفقیت ما در انتخاب گزینههای سرمایهگذاری دارد. هر سه صندوق تحت مدیریت کارگزاری از منظر کسب بازدهی در صدر برترینها قرار دارند. همچنین صندوق مختلط کوثر در بازدهی ماهانه، سه ماه، شش ماه و حتی یکساله در رتبه نخست بازدهی قرار گرفته است. البته بازدهی ماهانه این صندوق بالغ بر 30 درصد بود که اختلاف قابل توجهی با سایر صندوقهای سرمایهگذاری مختلط دارد. همچنین بازدهی شش ماهه و یکساله آن به ترتیب 78 و 132 درصد بوده است. البته صندوق بازارگردانی این کارگزاری نیز با کسب بازدهی 90 درصدی در 3 ماهه در صدر برترینها قرار گرفته است. این مسائل در حالی مطرح است که صندوق درآمد ثابت صنعت و معدن نیز در دو ماه اردیبهشت و خرداد سود روزشمار 23 درصدی سالانه را نصیب سهامداران خود ساخت. همچنین در ماه جاری با توجه به عملکرد مطلوب صندوق مذکور سود ماهانه آن به بالای 8 درصد در تیر ماه رسیدکه این بازدهی در صندوقهای با درآمد ثابت در نوع خود کم نظیر و یا شاید بتوان گفت بینظیر است.
دیدگاه شما