تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس

عرضه و پذیرش

ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه به منظور ارتقاء جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق­ بهادار بیان می­دارد که کلیه شرکت­ها جهت معاملات اوراق بهادار باید در بازارهای بورس يا فرابورس پذیرفته شده و مورد معامله قرار گیرند. همچنین نقل و انتقال در شرکت­های سهامی عام که شرایط پذیرش در بورس یا فرابورس را ندارند نیز باید در بازار پایه فرابورس انجام شود. همچنین شرکت­ها می­توانند تأمین مالی مورد نیاز خود را نیز از طریق بازار سرمایه انجام دهند. معاملات اوراق بهادار ثبت‌شده در سازمان فقط در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آنها حسب ‌مورد امکان‌پذیر بوده و معاملة اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است. ثبت نزد سازمان اشخاص حقوقي كه تحت يكي از عناوين نهادهاي مالي و يا قانون توسعه ابزارها و نهادهاي مالي جديد (طبق اصل 44) تاكنون تشكيل شده‌اند و نزد مرجع ثبت شركتها به ثبت رسيده‌اند و نيز اشخاص حقوقي كه موضوع فعاليت اصلي آنها نهاد مالی است موظفند نهاد مالي خود را نزد سازمان بورس و اوراق بهادار به ثبت برسانند. خودداري از ثبت نهاد مالي تخلف محسوب مي‌شود براساس ضوابط سازمان، ثبت کليه شرکتهای سهامی عام يا شرکتهای سرمايه گذاری با سرمايه بيش از 10 ميليارد ريال نزد آن سازمان الزامی است. در اجرای مفاد قانون بازار اوراق ­بهادار، اوراق ­بهاداری که در بورس­ های اوراق ­بهادار یا بازارهای خارج از بورس معامله می­شوند باید نزد سازمان به ثبت برسند. پذیرش و عرضه پذيرش در بورس به معنی تطبيق وضعيت و شرايط ناشر با شرايط مندرج در دستورالعمل پذيرش اوراق بهادار در بورس به منظور فراهم شدن امکان معامله اوراق در بورس است. براساس مقررات بازار سرمايه ، شرکتهایی که متقاضی پذيرش اوراق بهادار خود در بورس هستند ، تمام يا بخشی از وظايف خود در فرآيند پذيرش را از طريق مشاوران پذيرش که دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار هستند ، انجام می دهند. به عبارت ديگر، مشاوران پذيرش، به عنوان رابط ميان ناشران اوراق بهادار متقاضی پذيرش و بورس ها عمل می کنند.

• سهولت تأمین مالی شرکت­ها از طریق بورس
• افزایش نقدشوندگی سهام و کاهش هزینه سرمایه
• برخورداری از مشوق­ها و معافیت­های مالیاتی
• افزايش اعتبار داخلی و بين المللی
• تسهیل وثیقه­ گذاری سهام توسط سهامداران
• سهولت تأمین مالی از سامانه­ی بانکی در مقایسه با شرکت­های غیر بورسی
• استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت
• استفاده از معياری مناسب برای مقایسه شرکت با ساير شرکتها در صنعت مشابه، و نيز در مقايسه با وضعيت کل صنايع در بين شرکتهای بورسی

فرآیند پذیرش در فرابورس

فرآیند پذیرش در بورس

شرايط عمومی پذيرش در بورس

پذيرش در بورس، صرفا در يکی از تابلوهای بازار اول يا در بازار دوم صورت می پذيرد. بورس اوراق­ بهادار دارای دو بازار اول و دوم می­باشد که بازار اول از دو تابلوی اصلی و فرعی تشکیل شده است. متقاضی در صورت دارا بودن شرايط عمومی پذيرش سهام عادی، با توجه به شرايط خاص پذيرش سهام در هر يک از اين بازارها، بايستی تقاضای پذيرش خود در تابلو اصلی يا فرعی بازار اول يا در بازار دوم را به بورس ارائه نمايد. شرايط عمومی پذيرش در بورس ثبت نزد سازمان بورس نبود محدوديت قانونی مؤثر برای نقل و انتقال يا اعمال حق رأی توسط صاحبان سهام سهام با نام، دارای حق رأی، تمام بهای اسمی آن پرداخت شده باشد. تابعيت ايرانی شرکت. سهامی عام بودن شرکت. براساس ضوابط سازمان، ثبت تمامی شرکتهای سهامی عام يا شرکتهای سرمايه گذاری با سرمايه بيش از 10 ميليارد ريال نزد آن سازمان الزامی است. شرکتهایی که هنوز ثبت سازمان نشده اند نيز می توانند درخواست پذيرش و بررسی دهند، ولی هنگام انجام مراحل درج در فهرست نرخهای بورس، بايد ثبت سازمان صورت گرفته باشد. (نحوه ثبت نزد سازمان پيوست شماره ) چنانچه سهام بی نام باشد،مراتب در قالب سه نوبت آگهی با فاصله 5 روزه در روزنامه کثيرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود به اطلاع عموم می رسد. در صورتی که متقاضی پذيرش، شرکت سهامی خاص باشد، تغيير به سهامی عام قبل از درج نام شرکت در فهرست نرخهای بورس الزامی است. به عبارتی سهامی خاص بودن مانع از ارائه درخواست پذيرش نيست و می توان تغيير شخصيت شرکت را به موازات فرآيند پذيرش پيش برد.(نحوه تغيير خاص به عام پيوست شماره2) شرايط خاص پذيرش سهام عادی در تابلوهای بورس

نحوه ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار

براساس قانون بازار اوراق بهادار مصوب1384، ثبت کليه شرکتهای سهامی عام منوط به دريافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار است.طبق ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار، کليه شرکتهای سهامی عام با سرمايه ثبتی بيش از 10 ميليارد ريال بايد علاوه بر مرجع ثبت شرکتها، نزد سازمان بورس نيز به ثبت برسند.شرکتهای ثبت شده نزد سازمان بورس ملزم به رعايت دستورالعمل ها و مقررات مصوب سازمان بورس هستند و بايستی اطلاعات مالی خود را در قالب فرمت های مشخص، در فواصل زمانی معين براساس دستورالعمل اجرايي افشای اطلاعات در سامانه کدال منتشر نمايند. شرکت متقاضی ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، بايد درخواست خود جهت ثبت را به همراه مدارک و مستندات ذيل رأساً به آن سازمان ارایه دهد: 1-فرم تقاضای ثبت برای شرکتهای متقاضی ورود به بورس، فرم 2-فرم بيانيه ثبت برای شرکتهای متقاضی ورود به بورس، فرم 3-يک نسخه از آخرين اساسنامه ثبت شده صورتهای مالی دو دوره مالی اخير همراه اظهارنظر حسابرس و بازرس قانونی گزارش هيأت مديره به مجمع برای دو دوره اخير سازمان بورس و اوراق بهادار بر مبنای مدارک واصله نسبت به ثبت شرکت اقدام می کند.

نحوه تغيير شخصيت شرکت از سهامی خاص به سهامی عام

کاربرد: سمت تحلیلگر در شرکتهای کارگزاری، سبدگردان و مشاور سرمایه گذاریناشری که (حداقل دوسال از تاریخ تأسیس آن گذشته است و) قصد تغيير شخصيت شرکت از سهامی خاص به عام را دارد بايد صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده با دستور تغيير شخصيت حقوقی را به همراه مدارک ذيل به اداره ثبت شرکتها ارائه دهد: صورتهای مالی مربوط به حداقل دو سال مالی مورد تأييد حسابرس ( بازرس شرکت) صورت تقويم کليه اموال منقول و غيرمنقول شرکت اساسنامه ( پيشنهادی جديد) ويژه شرکتهای سهامی عام مصوب مجمع عمومی فوق العاده مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار (در صورت لزوم) کليه اين مراحل بايد در فرصت زمانی يک ماه صورت گيرد. در مورد مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار نيز شايان ذکر است که براساس ضوابط آن سازمان، کليه شرکتهای سهامی عام با سرمايه ثبتی بيشتر از 10 ميليارد ريال، می بايست علاوه بر ثبت نزد مرجع ثبت شرکتها، نزد سازمان بورس و اوراق بهادار نيز ثبت شوند. بر اساس ملاک حداقل سرمايه، در صورت عدم شمول ثبت نزد سازمان، مجوز تبديل شخصيت به اداره ثبت شرکتها صادر می شود و در صورت شمول ثبت نزد سازمان، مجوز مربوطه بر اساس مدارک ذيل صادر می شود: فرم تکميل شده استعلام ثبت(فرم الف-3) يک نسخه از آخرين اساسنامه ثبت شده صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده در خصوص تبديل شرکت يک نسخه از گزارش هيأت مديره به مجمع در خصوص افزايش سرمايه در زمان تبديل و اظهار نظر بازرس شرکت درباره اين گزارش (در صورت تبديل شخصيت حقوقی همراه با افزايش سرمايه) يک نسخه اساسنامه جديد مصوب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام.

بورس و فرابورس چه تفاوت هایی دارند؟

بورس و فرابورس از زیرمجموعه های بازار سرمایه هستند، اما شرایط پذیرش شرکت ها در بورس نسبت به فرابورس سختگیرانه تر است.

جی پلاس، باتوجه به سوالات متعدد مخاطبان باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص تفاوت اصلی بورس و فرابورس، گزارشی درباره این موضوع تهیه شده است.

بورس چیست؟

در بازار بورس، دارایی‌های مختلفی اعم از دارایـی مالی و دارایی واقعی مورد معامله قرار می‌گیرند. به بورسی که در آن دارایی‌های مالی یا اصطلاحاً دارایی‌های کاغذی (اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت) خرید و فروش می‌شود، بورس اوراق بهادار و به بورسی که در آن دارایی‌های واقعی یا کالاهای فیزیکی مورد معامله قرار می‌گیرند، بورس کالا گفته می‌شود.

نوع دیگری از بورس هم به نام بورس ارز وجود دارد که در آنجا، پول رایـج کشورها خرید و فروش می‌شوند (اما هنوز در کشور ما این بورس راه‌اندازی نشده است).

بورس اوراق بهادار، یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود. خرید و فروش اوراق بهادار در ایران نیز به‌طور رسمی و دائمی در محلی معین به نام بورس اوراق بهادار تهران انجام می‌شود. تعیین قیمت هر سهم در این بازار بر مبنای عرضه و تقاضای آن است، یک سرمایه‌گذار می‌تواند با هر مقدار سرمایه‌ای وارد بورس شود و در سهم شرکت‌های موجود سرمایه‌گذاری کند.

فرابورس چیست؟

بازار فرابورس ایران نیز در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد . این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش و معامله در آن ساده‌تر است تا بتواند اهرمی کمک‌کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد. از مهم‌ترین وظایف این بازار، ساماندهی و هدایت، بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته و یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند.

بــازار سهام فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم و پایه است. سهام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دوم مبادله می‌شوند و شرکت‌هایی که این شرایط را نداشته باشند، می‌توانند در بازار پایه معامله شوند.

در بازار اول، شرکت‌های سهامی عام که طبق دستورالعمل پذیرش موفق بــه احراز شرایط لازم شده باشند، مجاز بــه انجام معاملات سهام خود خواهند بـود. در بازار دوم، همانند بازار اول معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش در این بازار، منعطف‌تر از بازار اول است. بازار پایه فرابورس نیز، به‌منظور ایجاد قابلیت نقل و انتقال سهام شرکت‌های سهامی عام که در بورس یا سایر بازارهای فرابورس پذیرش نشده‌اند، ایجاد شده است. در این بازار اکثر شرکت‌های سهامی می‌توانند حضور داشته باشند.

تفاوت بورس و فرابورس

بازار بورس به‌طور کلی به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. عملکرد این دو بازار به هم مرتبط است. به این صورت که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم به خوبی عمل کند به بازار اول منتقل خواهد شد. ضمن اینکه اگر شرکتی در بازار دوم چندان رضایت بخش عمل نکند از بازار اخراج می‌شود. بازار فرابورس ایران دارای ۵ بازار، اول، دوم، سوم، ابزار‌های نوین مالی و پایه است. بنابراین اولین تفاوت بورس و فرابورس در تقسیم‌بندی و تعداد این دو بازار است.

فرایند پذیرش در بازار بورس و فرابورس

شرایط پذیرش سهام در بازار بورس کمی دشوار است، بازار فرابورس با شرایط ساده‌تر تشکیل شده تا شرکت‌های کوچک هم بتوانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.

معرفی بازار بورس و انواع آن در ایران و ویژگی‌های مهم هریک

بازار بورس سال‌ها است که در کشور تشکیل شده است و فعالان زیادی در ایران درگیر این بازار هستند. تا قبل از اعطای سهام عدالت به مردم، برآوردها حاکی از آن بود که چیزی در حدود پنج میلیون ایرانی در بازار بورس فعال بودند؛ اما اعطای سهام عدالت و به دنبال آزادسازی سهام در سال 1399 منجر به این شد که به یکباره جمع سهام‌داران بازار بورس ایران به عددی نزدیک 50 میلیون نفر برسد. این مسئله در کنار تمام نقاط مثبتی که به همراه دارد و موجب تعمیق بازار سرمایه در بطن جامعه ایرانی می‌شود، نقاط ضعفی را نیز به دنبال دارد. از جمله این نقاط ضعف ورود طیف گسترده‌ای از مردم به بازار است، در حالی که آشنایی مقدماتی با انواع بازار بورس در ایران ندارند.

این مسئله تا حدودی باعث ایجاد مشکلات در بازار می‌شود؛ بنابراین باید نسبت به افزایش آگاهی عمومی در خصوص انواع بازار بورس در ایران نیز تلاش کرد. در این مقاله سعی داریم تا نگاهی مختصر به روند شکل‌گیری بازار بورس در ایران داشته باشیم. پس از آن به معرفی انواع بازار بورس در ایران و همچنین بررسی ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم. در پایان این مقاله، تصویر نسبتاً کاملی از آنچه در بازار بورس ایران در جریان است، برای خوانند ترسیم می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید.

بازار بورس چیست؟

داستان بازار بورس از زمانی شکل گرفت که تعدادی از بازرگانان و تجار با دو مشکل اساسی مواجه شدند:‌

1- مشکل تأمین مالی برای اجرای برنامه‌های اقتصادی در بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی به یک چالش جدی تبدیل شده بود و همه تجار و صاحبان کسب‌وکارها به دنبال راهی برای حل این چالش مهم بودند تا با جبران کمبود منابع برنامه‌های اقتصادی و توسعه کسب‌وکارها را به‌پیش ببرند.

2- در برهه‌ای تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس از زمان بازرگانان با ضررهای هنگفتی مواجه می‌شدند که حتی گاهی اوقات منجر به ورشکستگی کامل آن‌ها می‌شد. برای این منظور آن‌ها به دنبال شرکایی بودند که بخشی از بار ضرر و سود کارهای خود را با آن‌ها شریک شوند تا فشار روی دوش‌شان کمتر شود و بتوانند مشکلات را تحمل کنند.

این دو مسئله به مرور زمان باعث تشکیل شرکت‌های سهامی شد. زمانی که تعداد شرکت‌های سهامی رو به افزایش گذاشت، کشورها تصمیم گرفتند با ایجاد بازارهای یکپارچه سروسامانی به فعالیت تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس شرکت‌های سهامی عام بدهند. از دل این تصمیم، بازار بورس بیرون آمد؛ بنابراین بازار بورس، مجموعه‌ای است که شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی از طریق آن با عرضه سهام شرکت خود، کار تأمین مالی را انجام می‌دهند و به این ترتیب برنامه‌های اقتصادی خود را به‌پیش می‌برند. در ادامه پس از بررسی تاریخچه تشکیل بورس در ایران، به معرفی انواع بازار بورس در ایران می‌پردازیم.

تاریخچه تشکیل بازار بورس در ایران

داستان شکل‌گیری بازار بورس در ایران به سال 1315 شمسی برمی‌گردد. زمانی که یک کارشناس مالی بلژیکی به‌منظور انجام مطالعات مربوط به تشکیل بازار بورس به ایران وارد شد. پایان کار این فرد مصادف شد به آغاز جنگ جهانی دوم و در نتیجه اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران به طور کامل برهم خورد. در نتیجه پرونده تشکیل بورس ایران حدود 25 سال به تعویق افتاد. در سال 1341 مجدداً پرونده تشکیل بازار سهام در وزارت بازرگانی باز شد و با همکاری یک تیم بلژیکی اساسنامه تشکیل بورس ایران آماده شد. پس از آن در سال 1345 این اساسنامه به تصویب مجلس شورای ملی رسید و برای اجرا به وزارت بازرگانی و بانک مرکزی ابلاغ شد.

در نهایت با طی یک مسیر پرفراز و نشیب، سال 1347 نخستین بازار بورس ایران آغاز به کار کرد و از آن زمان به این طرف، بورس ایران روزهای خوب و بد بسیار زیادی را تجربه کرده است. صحبت بیشتر در خصوص تاریخ بازار بورس ایران نیاز به مجال دیگری دارد. در ادامه به معرفی انواع بازار بورس در ایران می‌پردازیم.

انواع بازار بورس در ایران

در حال حاضر چهار بازار بزرگ و معتبر بورس در ایران فعال است که سال‌ها از زمان آغاز فعالیت آن‌ها می‌گذرد. این چهار بورس عبارتند از:

1- بورس اوراق بهادار

در ادامه قصد داریم تا ویژگی‌های انواع بازار بورس در ایران را مورد بررسی قرار دهیم.

بورس اوراق بهادار چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

آن بخش از بازار بورس که بیشتر مردم و سرمایه‌گذاران در آن فعالیت می‌کنند، همین بازار بورس اوراق بهادار است. در این بازار سهام شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در کنار اوراق مشارکت خرید و فروش می‌شود. آن چیزی که اصطلاحاً در جامعه تحت عنوان بازار بورس شناخته می‌شود، در واقع همین بازار بورس اوراق بهادار است. در عین حال قدیمی‌ترین بازار در بین انواع بازار بورس در ایران نیز همین بورس اوراق بهادار است که در سال 1347 به طور رسمی آغاز به کار کرد.

چند سال قبل که زیرساخت‌های فعلی برای خرید و فروش آنلاین سهام و اوراق در بورس اوراق بهادار فراهم نشده بود، سهام‌داران و فعالان بازار معمولاً در یک مکان دور هم جمع می‌شدند و جریانات بازار را زیر نظر می‌گرفتند. خرید و فروش به‌صورت کاملاً سنتی و دستی صورت می‌گرفت و این مسئله شاید یکی از مهم‌ترین موانع توسعه بورس اوراق بهادار به شمار می‌رفت. سرانجام با ایجاد زیرساخت‌های مناسب امکان خرید و فروش سهام از طریق کارگزاری‌های آنلاین فراهم شد و به این ترتیب گام بزرگی به سمت فراگیر شدن بورس اوراق بهادار در کشور برداشته شد.

برای فعالیت در این بازار نیاز به دو چیز است:تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس

1- داشتن کد معاملاتی بورس که با ثبت‌نام در سامانه سجام این کد قابل دریافت است.

2- ثبت‌نام در یک کارگزاری آنلاین بورس اوراق بهادار به‌منظور فعالیت در بازار به‌صورت آنلاین

البته بازار بورس اوراق بهادار به دو دسته بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود که تفاوت این دو بازار در قوانین حاکم بر آن‌ها است. معمولاً راهیابی شرکت‌های داوطلب برای فعالیت در بازار اولیه بورس اوراق بهادار نیازمند رعایت قوانین سخت‌گیرانه‌تری است. فعالیت بازار بورس اوراق بهادار نیز از روز شنبه تا چهارشنبه (به غیر از روزهای تعطیل رسمی) است.

معرفی فرابورس و نگاهی به کاربرد این بازار

در ادامه بحث از انواع بازار بورس در ایران، به فرابورس می‌رسیم. راهیابی شرکت‌ها به بورس اوراق بهادار نیازمند برخورداری از حداقل‌هایی از استاندارد شفافیت عملکرد و همچنین سودآوری است. اگر یک شرکت تمایل به عرضه سهام داشته باشد اما موفق به ارائه اسناد شفاف‌کننده کافی نباشد یا سودآوری آن به‌مراتب در مقایسه شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار کمتر باشد، این شرکت باید در فرابورس به کار خود ادامه دهد. در فرابورس قوانین فعالیت شرکت‌ها نسبت به بورس اوراق بهادار راحت‌تر است.

بازار فرابورس در ایران بسیار جوان است و در سال 1388 فعالیت خود را آغاز کرده است. فرابورس به‌نوعی سکوی پرتاب شرکت‌هایی قلمداد می‌شود که می‌خواهند در بورس اوراق بهادار فعالیت کنند. این شرکت‌ها با ورود به فرابورس بخشی از مشکلات تأمین مالی خود را برطرف می‌کنند و در کنار آن تلاش می‌کنند تا با کسب استانداردهای مورد نیاز بورس اوراق بهادار به این بازار راه پیدا کنند.

دسته‌بندی بازار فرابورس

علاوه بر اینکه انواع بازار بورس در ایران به چهار دسته تقسیم می‌شود، هر کدام از این چهار دسته نیز زیرمجموعه‌هایی دارند که موجب می‌شود فعالیت آن‌ها سروشکل بهتری پیدا کند. در همین راستا فرابورس سه زیرمجموعه دارد که عبارتند از:‌

1- بازار اول: بازار اول به بازاری گفته می‌شود که دامنه نوسان سهم‌ها در طول یک روز در آن 5 درصد است. به این معنی که سهام یک شرکت در طول هر روز می‌تواند 5 درصد افزایش یا کاهش قیمت را تجربه کند. البته این اعداد ممکن است در مقاطعی با تصمیم شورای عالی بورس دستخوش تغییر شود. همچنین در بازار اول فرابورس حجم مبنایی برای معاملات تعیین نمی‌شود. منظور از حجم مبنا هم آن است که برای آنکه قیمت پایانی یک سهم در عدد خاصی تثبیت شود، باید حجم معاملات در آن قیمت از یک حداقلی عبور کند. لازم به ذکر است که عمده شرکت‌های فعال در فرابورس در بازار اولی قرار می‌گیرند.

مطابق قانون برای فعالیت در بازار اول فرابورس باید حداقل سرمایه شرکت 1 میلیارد تومان، حداقل سهام شناور 10 درصد و حداقل تعداد سهام‌داران 200 نفر باشد و 2 سال از زمان بهره‌برداری از شرکت سپری شده باشد.

2- بازار دوم: این بازار مختص شرکت‌های سهامی عام است که به‌تازگی تأسیس شده‌اند و قصد تأمین مالی برای فعالیت‌های خود را دارند. همچنین شرکت‌های زیان‌ده فرابورس و شرکت‌های سهامی خاصی که به دنبال جذب سرمایه بیشتر برای تبدیل‌شدن به سهامی عام هستند نیز در این بازار قرار می‌گیرند. همان‌طور که مشاهده می‌کنید این بازار در مقایسه با بازار اول فرابورس از شرکت‌های ضعیف‌تری تشکیل شده است.

مطابق قانون برای فعالیت در بازار دوم فرابورس باید حداقل سرمایه شرکت نیم میلیارد تومان، حداقل سهام شناور 5 درصد و 1 سال از زمان بهره‌برداری از شرکت سپری شده باشد.

3- بازار پایه: این بازار که تعداد شرکت‌های کمی در آن فعالیت می‌کند، به رنگ زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود و دامنه نوسان در هریک از آن‌ها به ترتیب 3، 2 و 1 درصد است.

در حال حاضر روزها و ساعات کاری بازار فرابورس ایران نیز مشابه بازار بورس اوراق بهادار است.

با بورس کالا آشنا شوید

سومین بازار از انواع بازار بورس در ایران، بورس کالا نام دارد. این بازار محلی برای خرید و فروش سهام کالا‌های مختلف است. این بازار یک ظرفیت بسیار مناسب برای تولیدکنندگانی است که قصد دارند، محصولات خود را به طور مستقیم در بازار به مصرف‌کنندگان بفروشند. کالاهای متنوعی در حال حاضر در بورس کالا عرضه می‌شود و این ظرفیت وجود دارد که با عرضه برخی کالاهای دیگر در این بازار، هم به شفافیت در نظام توزیع کالا در کشور اضافه شود و هم محصولات به دست مصرف‌کننده واقعی با قیمت بازار برسد.

در حال حاضر انواع کالاهای خام و فرآوری نشده‌ای مانند فلزات (به‌خصوص فولاد)، زعفران، گندم، برنج و … در بورس کالا عرضه می‌شود. قوانین و مقررات نظارتی در بازار بورس کالا تصویب شده است تا به این ترتیب از حقوق تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان صیانت شود و اجازه شکل‌گیری بازار سیاه در بورس کالا داده نشود. تجربه عرضه محصولات مختلف در بورس کالا، تجربه مثبت و درخشانی بوده است و شفافیت به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد این بازار در توزیع کالاهای مهم و حساس به شمار می‌رود.

قراردادهای مختلفی در این بازار قابل انعقاد است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

1- قرارداد نقدی

در این قرارداد، خریدار تمام مبلغ قرارداد به همراه کارمزد کارگزاری را در به‌صورت نقد پرداخت می‌کند و فروشنده باید حداکثر ظرف سه روز کالای خریداری شده را به او تحویل دهد.

2- قرارداد سلف

در این قرارداد تمام هزینه خرید کالا توسط خریدار پرداخت می‌گردد و در مقابل فروشنده متعهد می‌شود در تاریخ معینی کالا را به خریدار تحویل دهد که بر مبنای توافق بین طرفین تعیین می‌شود.

3- قرارداد نسیه

در این قرارداد کالا به‌صورت فوری به خریدار تحویل داده می‌شود و در مقابل او متعهد می‌شود که در سررسید معینی مبلغ خرید کالا را به فروشنده تحویل دهد.

4- قرارداد آتی

در این قرارداد فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد؛ در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد. برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند، باید مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین اولیه توسط هر دو مرجع قانونی پرداخت شود.

5- قرارداد سلف استاندارد

در این قرارداد مقدار معین از یک کالا مبتنی بر متن یک قرارداد در مهلت معینی باید به خریدار تحویل داده شود و تسویه حساب نیز مبتنی بر متن قرارداد صورت می‌گیرد.

6- قرارداد اختیار معامله

همان‌طور که از اسم این قرارداد مشخص است، در آن اختیار خرید یا فروش مقدار معینی از کالا به یک خریدار یا فروشنده اعطا می‌شود.

بورس انرژی چیست و چه کاربردی دارد؟‌

چهارمین نوع از انواع بازار بورس ایران، بورس انرژی نام دارد. بورس انرژی را می‌توان زیرمجموعه‌ای از بورس کالا نام‌گذاری کرد که در واقع در آن حامل‌های انرژی (نفت، گاز، برق و …) و برخی اوراق مبتنی بر آن‌ها خرید و فروش می‌شود. در بین انواع بازار بورس ایران، بورس انرژی جوان‌ترین بازار به شمار می‌رود که در سال 1391 کار خود را با هدف ایجاد شفافیت و همچنین نقدشوندگی بالا در عرضه حامل‌های انرژی آغاز کرد. فعالیت این بورس نقش مهمی در انحصار زدایی بازار انرژی ایران داشت و با توجه به منابع عظیم انرژی در ایران، نقش مهمی را در آیند بازارهای مالی کشور ایفا خواهد کرد.

انجام معاملات در بازار بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد. برای مشتریان حقیقی محدودیت‌های زیادی در این بازار در نظر گرفته شده است و معمولاً فضای این بازار برای فعالان حقوقی و شرکت‌ها است.

کلام پایانی

در این مقاله با انواع بازار بورس در ایران آشنا شدیم. برای فعالیت در همه این بازارها باید ابتدا در سامانه سجام ثبت‌نام صورت بگیرد و پس از احراز هویت کد معاملاتی دریافت شود. سپس با ثبت‌نام در یک کارگزاری آنلاین، امکان فعالیت در بازار فراهم می‌شود. نکته مهم این است که فعالیت در انواع بازارهای بورس در ایران مختص طیف‌های خاصی از مردم است. همان‌طور که اشاره کردیم بخش اعظم فعالان بورس ایران در بورس اوراق بهادار و سپس فرابورس فعالیت می‌کنند.

آگاهی و شناخت کافی از بازارهای مالی شرط اول برای حضور در انواع بازار بورس در ایران به شمار می‌رود. ما در فینوتیپس در کنار شما هستیم تا قدم‌به‌قدم به سمت تبدیل‌شدن به یک معامله‌گر موفق حرکت کنیم. آموزش‌های فینوتیپس در کلاب‌هاوس را دنبال کنید تا از طریق گفتگو و تعامل با هم فعالیت در بازار بورس ایران را به‌خوبی یاد بگیریم. در کلاب‌هاوس به سوالات شما عزیزان نیز پاسخ می‌دهیم. فینوتیپس یک بستر نوآورانه برای آموزش فعالیت در بازارهای مالی است.

تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس

به گزارش شهر بورس، در یک جمله می‌توان گفت، خرید سهام شرکت‌هایی که در این بازار فعالیت می‌کنند، ریسک بالایی دارد. چرا که حتی شرکت‌هایی که باید تاکنون منحل می‌شدند هم در این بازار فعالیت می‌کنند. این بازار نیز مانند دیگر بازارهای بورس، قوانینی دارد که لازم است به آن اشاره شود. در ادامه خواهیم

به گزارش شهر بورس، در یک جمله می‌توان گفت، خرید سهام شرکت‌هایی که در این بازار فعالیت می‌کنند، ریسک بالایی دارد. چرا که حتی شرکت‌هایی که باید تاکنون منحل می‌شدند هم در این بازار فعالیت می‌کنند. این بازار نیز مانند دیگر بازارهای بورس، قوانینی دارد که لازم است به آن اشاره شود. در ادامه خواهیم دید که بازار پایه فرابورس چیست و معاملات در این بازار به چه صورتی انجام می‌شود. اما در ابتدا، نگاهی کوتاه به بازار فرابورس خواهیم داشت تا بهتر متوجه شویم که تفاوت بازار بورس و فرابورس و بازار پایه چیست.

نگاهی به بازار فرابورس

با توجه به آن‌چه پیش‌تر در خصوص بازار فرابورس گفته‌ایم، می‌توان دریافت که مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی و رسیدگی به شرکت‌هایی است که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند. از جمله ویژگی‌های این بازار آن است که سطح نظارت بر آن در قیاس با بازار بورس کم‌تر است. مشخص است که به این ترتیب شفافیت نیز در این بازار کم‌تر خواهد بود. با این تفاسیر می‌توان دریافت که سرمایه‌گذاری در شرکت‌های حاضر در این بازار با ریسک همراه است.

در ساختار جدید بازار فرابورس شاهد بازار اول، بازار دوم، بازار پایه و بازار سوم هستیم. در بازار اول،‌ سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری پذیرش می‌شوند. در این بازار دامنه نوسان مانند دامنه نوسان بورس است. یعنی ۶+ و ۲- . اما آخرین سرمایه ثبت‌شده در شرکت‌های پذیرش‌شده در این بازار، حداقل ۱۰ میلیارد ریال است. همچنین لازم است که یک سال از زمان بهره‌برداری این شرکت‌ها گذشته باشد و شرکت‌ها فاقد زیان انباشته باشند.

همچنین بخوانید: چرا نباید ۱۲۰ ساعت پس از ضرر معامله کرد؟

بازار دوم فرابورس، مربوط به سهام شرکت‌های سهامی عام است. در این بازار، شرکت‌هایی پذیرفته می‌شوند که زیان‌ده و تازه‌تاسیس هستند و با افزایش سرمایه می‌خواهند از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند. آخرین سرمایه ثبتی برای حضور در این بازار حداقل یک میلیارد ریال است.

بازار سوم که به بازار عرضه نیز معروف است، بستری برای معاملات شفاف و امن است. در این بازار اوراق بهاداری که امکان یا شرایط برای حضور در بازار فرابورس را ندارند، پذیرفته می‌شوند. اما در خصوص بازار پایه فرابورس، به طور مفصل در ادامه این مطلب توضیح خواهیم داد.

بازار پایه چیست؟

گفتیم که فرابورس خود از چند بازار دیگر تشکیل شده است. بازار پایه فرابورس، یکی از این بازارها است. در این بازار شرکت‌هایی که در سازمان بورس ثبت شده‌اند اما شرایط لازم را برای پذیرش در بازار بورس و بازارهای دیگر فرابورس نداشته‌اند، حضور دارند. به این ترتیب مشخص است که سطح بازار پایه در میان سایر بازارهای فرابورس پایین‌تر است. بدیهی است عضویت در این بازار نیز ساده‌تر است.

پیش‌تر بازار پایه خود به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم می‌شد. ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که در رده‌های پایین‌تر این بازار حضور دارند، بیشتر است. هم‌چنین قبلا دامنه نوسان بازار پایه ۱۰ درصد بود (البته به جز تابلوی ج که دامنه نوسان نامحدود داشت). اما با تغییر قوانین بازار پایه، این موارد نیز دستخوش تغییر شد. اما اگر می‌خواهید بدانید که تفاوت شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوهای مختلف بازار پایه چیست، باید گفت که این تفاوت‌ها ناشی از تفاوت سرمایه شرکت‌ها و معاملات آن‌هاست.

پیش از ظهور بازار پایه، معاملات چگونه انجام می‌شدند؟

محدودیت‌های موجود در بازار سرمایه موجب می‌شوند تا برخی از شرکت‌های سهامی عام وارد بازار پایه فرابورس شوند. چند مورد از این عوامل عبارت‌اند از سرمایه ثبتی شرکت، تعداد سهام‌داران و وضعیت سودآوری.

بازار پایه را می‌توان بازار غیررسمی یا همان تابلویی دانست که پیش از تشکیل فرابورس نیز وجود داشت. چرا که پیش از تشکیل فرابورس، شرکت‌هایی که در تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس پی عملکرد ضعیف از بازار بورس اخراج می‌شدند، فعالیت خود را در بازار غیررسمی ادامه می‌دادند. می‌توان چنین گفت که بازار پایه موجب تسریع روند معاملات می‌شود و در این حالت خریداران و فروشندگان می‌توانند به صورت توافقی سهام موردنظر خود را معامله کنند.

روش‌های معامله در بازار پایه فرابورس

برای آن‌که بدانیم نحوه خرید سهام در بازار پایه فرابورس چیست، باید به این نکته اشاره کنیم که معاملات در این بازار به دو روش انجام می‌شود؛ یکی از طریق حراج پیوسته و دیگری از طریق حراج تک‌قیمتی.

• در شیوه حراج پیوسته، معاملات مانند بازار اول و دوم فرابورس به شکل مستمر و فراگیر و طی جلسه معاملاتی انجام می‌شوند.
• روش حراج تک‌قیمتی هم معمولا از جانب شرکت‌هایی به کار گرفته می‌شود که نقدشوندگی پایینی دارند. در این روش بر خلاف حراج پیوسته، معامله تنها در یک بازه زمانی معین در طی جلسه معاملاتی و پس از بررسی قیمت‌های پیشنهادی انجام می‌شود.

سرمایه‌گذاران همواره باید به ریسک بالای بازار پایه فرابورس در مقایسه با دیگر بازارها توجه کنند. شرکت‌هایی که در این بازار فعالیت می‌کنند، معمولا عمل‌کرد مطلوبی ندارند و اکثرا زیان‌ده هستند.

انواع شرکت‌های حاضر در بازار پایه

شرکت‌های سهامی عامی که در سازمان بورس اوراق بهادار ثبت شده‌اند، می‌توانند درخواستی برای درج نمادشان در بازار پایه فرابورس ارائه کنند. این شرکت‌ها را می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• شرکت‌های سهامی عام که سهام‌داران آن‌ها بیش از ۱۰۰ نفر است. هم‌چنین مقدار حقوق صاحبان سهام نیز بیشتر از ۵۰ میلیارد ریال است.
• شرکت‌های سهامی عام که سهام‌داران‌شان از ۳۵ نفر بیشتر و کمتر از ۱۰۰ نفر باشد. مقدار حقوق صاحبان سهام آن‌ها نیز بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد.

قوانین درج شرکت‌ها در بازار پایه فرابورس

زمانی که شرکت‌ها در سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت می‌شوند، باید مدارک آن‌ها در کمیته عرضه فرابورس بررسی شود. پس از آن در فهرست نرخ‌های بازار پایه فرابورس ثبت می‌شوند. نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که شرکت‌ها فرایندی را به منظور پذیرش در این بازار طی نمی‌کنند. شرکت‌هایی که در این بازار درج می‌شوند در سه دسته قرار می‌گیرند. در ادامه این سه دسته را بررسی می‌کنیم.

شرکت‌های ملزم به حضور در این بازار مطابق با الزام قانونی ماده ۹۹

دسته نخست شرکت‌هایی هستند که درخواستی در خصوص پذیرش ندارند و مطابق با الزام قانونی ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه ملزم به حضور در این بازار هستند. در این ماده آمده است که به منظور ارتقای جایگاه بازار سرمایه در کشور و هم‌چنین سامان‌دهی بازار اوراق بهادار، تمام اشخاصی تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کرده‌اند، حداکثر ظرف شش ماه پس از ابلاغ این قانون مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند. عدم ثبت، تخلف محسوب می‌شود و مانع از اجرای تکالیف قانونی برای ناشر اوراق بهادار نخواهد بود.

همچنین بخوانید: تغییر کارگزار ناظر بورس؛ آموزش نحوه انتقال سهام به کارگزاری جدید

ناشران اوراق بهادار ثبت‌شده، باید اطلاعات مالی خود را مطابق با آن‌چه در ماده ۴۵ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی آمده است، منتشر کنند. معاملات اوراق بهادار ثبت‌شده در سازمان فقط در بورس‌ها و در بازارهای خارج از بورسی که مجوز دارند، ممکن است. این معاملات با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از این بازارها انجام می‌شود. چنان‌چه معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت این موارد انجام شود، اعتباری نخواهد داشت.

شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته‌ نشده‌اند

پیش‌تر گفتیم که تمام شرکت‌ها امکان حضور در بازار بورس را ندارند. چرا که به دلیل عدم فراهم کردن شرایط بازار بورس، نمی‌توانند در این بازار فعالیت کنند. به این ترتیب می‌توانند در بازار پایه حاضر شوند.

شرکت‌های لغوپذیرش‌شده

برخی از شرکت‌ها در پی از دست دادن شرایط موردقبول بازارهای بورس یا فرابورس، با شرایطی روبه‌رو می‌شوند که به آن لغو پذیرش می‌گویند. به این ترتیب این شرکت‌ها نیز در بازار پایه درج می‌شوند.

مقرراتی که در این بازار وجود دارد، بسیار ساده‌تر از بازار اول و دوم است. معاملات این بازار به شکل عادی یا توافقی انجام می‌شود. معاملات عادی با دامنه نوسان و در شرایط عادی بازار انجام می‌شود. ولی معاملات توافقی فاقد دامنه نوسان است و توافق طرفین لازمه انجام آن‌هاست.

نکته‌ای جالب در خصوص بازار پایه وجود دارد و آن این‌که این بازار یک سوم ارزش فرابورس را تشکیل می‌دهد. دامنه نوسان بالای این بازار در گذشته، افراد را به سرمایه‌گذاری در این بازار ترغیب می‌کرد. البته که سودجویان با استفاده از همین نوسان بالا،‌ سهام‌داران را فریب می‌دادند و آن‌ها را متحمل ضرر و زیان فراوانی می‌کردند. به این دلیل بود که مسئولان فرابورس تصمیم گرفتند تا تغییراتی اساسی در این بازار انجام دهند. به این ترتیب روزهای دوشنبه، قیمت پایانی تعیین می‌شد و تا دوشنبه هفته بعد نیز همان قیمت به عنوان قیمت پایانی لحاظ می‌شد. اما این قوانین جذابیت را از بازار گرفت. به این ترتیب قوانین مجددا اصلاح شد که در ادامه این مطلب به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

شرایط حضور شرکت‌ها در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه چیست؟

در این بخش شرایط درج نمادهای مختلف را در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه بررسی می‌کنیم.

تابلوی بازار پایه زرد

• روزهای تاخیر در انتشار اطلاعات باید کمتر از ۱۰۰ روز باشد.
• دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی نباید از دو بار بیشتر شود.
• شرکت‌ها باید حداقل یک صورت مالی حسابرسی‌شده داشته باشند.

دامنه نوسان در این تابلو، پیش‌تر از ۳- تا ۳+ بود؛ ولی به تازگی به ۲- تا ۳+ تغییر کرده است.

تابلوی بازار پایه نارنجی

• شرکت‌های حاضر در این تابلو نباید مشمول شرایط تابلوهای قرمز و زرد باشند.
• اظهار نظر حسابرس در خصوص این شرکت‌ها نباید از نوع عدم اظهارنظر یا مردود باشد.

دامنه نوسان در این تابلو از ۲- تا ۲+ است.

تابلوی بازار پایه قرمز

• مراجع قضایی باید رای بدوی یا قطعی در مورد ورشکستگی ناشر صادر کرده باشند.
• لازم است که مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی، رایی مبنی بر انحلال شرکت داده باشند.
• شرکت در طی سه سال مالی متوالی، نباید صورت‌های مالی حسابرسی‌شده ارائه داده باشد.

دامنه نوسان شرکت‌های حاضر در این تابلو، از ۱- تا ۱+ است.

روال تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس معامله در تابلوی زرد، نارنجی و قرمز چگونه است؟

• در تابلوی زرد معاملات دو روز در هفته به صورت حراج ناپیوسته و سه روز با دامنه نوسان یک‌ ریالی انجام می‌شود.
• معاملات در تابلوی نارنجی یک روز در هفته به صورت حراج ناپیوسته و چهار روز در هفته با دامنه نوسان یک ریالی انجام می‌شود.
• معاملات در تابلوی قرمز یک روز در ماه به صورت حراج ناپیوسته و در باقی روزها با دامنه نوسان یک ریالی انجام می‌شود.

دامنه روزانه و دامنه حراج پایانی در تابلوهای بازار پایه فرابورس

برای خرید و فروش سهام در بازار پایه فرابورس لازم است اطلاعات خود را در مورد این بازار افزایش دهیم. به همین دلیل اکنون می‌خواهیم توضیح دهیم که قوانین مربوط به دامنه حراج پایانی بازار پایه چیست. گفتیم که در تابلوی زرد دامنه نوسان روزانه قیمت ۳+ و ۲- است. ولی در حراج پایانی دامنه معاملات ۶ درصد است. در تابلوی نارنجی دامنه روزانه ۲ درصد و دامنه حراج پایانی ۴ درصد است. و در نهایت در تابلوی قرمز، دامنه روزانه ۱ درصد و دامنه حراج پایانی ۲ درصد است.

آیا شرکت‌های حاضر در بازار پایه فرابورس می‌توانند به تابلوهای معتبرتر منتقل شوند؟

مطابق با قوانین مصوب مجلس و قانون‌گذار، ناظر این امکان را ندارد که شرکتی را از بازار پایه خارج کند. فلسفه وجودی بازار پایه، ضعف قوانین جاری بر اقتصاد و هم‌چنین ملاحظه‌کاری است. بسیاری از شرکت های ورشکسته حاضر در این بازار، به دلیل شرایط نامطلوب می‌بایست پیش‌تر منحل می‌شدند. اما بنا به دلایل مذکور، این شرکت‌ها هم‌چنان در بازار پایه فرابورس حضور دارند.

البته باید به این مسئله اشاره کنیم که برخی از شرکت‌ها از قوانین این بازار سوءاستفاده می‌کنند. به این ترتیب که اطلاعات نادرستی را ارائه می‌کنند و موجب تضییع حقوق سهام‌داران می‌شوند. در بازار پایه به دلیل نظارت کمتر ممکن است هیئت مدیره یک شرکت، مطابق با منافع خود عمل کند و هیچ تلاشی برای حضور در بازارهای معتبرتر و بالاتر نکند.

بازار پایه الف، ب و ج چیست؟

احتمال دارد پیش‌تر نام بازار پایه الف و ب و ج به گوش‌تان خورده باشد. شاید بپرسید بازار پایه ج یا الف چیست. باید گفت در سال ۹۸ تغییراتی به وجود آمد و مقررات جدیدی در مورد بازار پایه فرابورس تصویب شد. به این ترتیب معاملاتی که در قالب تابلوی الف،‌ ب و ج انجام می‌شدند، پس از این قانون در تابلوهای زرد و نارنجی و قرمز انجام شدند.

قوانین جدید بازار پایه چیست؟

• چنان‌چه صف خرید و فروش، در سه روز متوالی و در یک جهت انجام شود و هم‌چنین در پایان هر جلسه معاملاتی، حداقل تعداد ۰.۰۰۰۲ از کل سهام شرکت معامله شود، در روز آینده دامنه نوسان تابلوهای زرد و نارنجی و قرمز زیاد می‌شود. این افزایش به ترتیب برابر است با پنج، چهار و دو درصد. گفتیم که در حالت عادی دامنه نوسان تابلوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد است. پس از آن، دامنه نوسان مجددا به حالت قبلی برمی‌گردد.
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و سهام تنها می‌توانند تا ۱۰ درصد از دارایی‌های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.
• چنان‌چه ناشران بازار پایه اطلاعاتی قابل اتکا و به موقع منتشر کنند، فرابورس می‌تواند پیشنهادی مبنی بر افزایش سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را در بازار پایه مطرح کند.

پرسش‌های متداول درباره بازار پایه

در این بخش می‌خواهیم به چند پرسش و پاسخ مهم در خصوص بازار پایه فرابورس بپردازیم.

آیا سهام شرکت‌های بی‌نام در بازار پایه معامله می‌شود؟

با سهام بی‌نام نمی‌توان معامله کرد. در صورتی که شرکتی دارای سهام بی‌نام باشد، حتما باید پیش از آغاز معاملات، تغییراتی در سهام خود به وجود آورد. یعنی لازم است سهام بی‌نام را به بانام تغییر دهد. سپس باید سهام مذکور را در سامانه معاملاتی درج کند تا امکان شروع معاملات فراهم شود.

آیا نقل وانتقال سهام ممتاز در بازار پایه امکان‌پذیر است؟

چنان‌چه سهام ممتاز در بازار پایه وجود داشته باشد، مطابق با روال اجرای مصوب هیئت مدیره فرابورس، نقل‌وانتقال آن‌ها در سامانه معاملاتی قابل انجام است.

آیا شرکت‌ها پیش از بهره‌برداری امکان حضور در بازار پایه فرابورس را دارند؟

شرکت‌هایی که در مراحل پیش از بهره‌برداری به سر می‌برند، به منظور درج و ثبت در بازار پایه و در صورتی که شرایط لازم را برای حضور در این بازار داشته باشند، می‌توانند اقدامات لازم را انجام دهند.

جمع‌بندی

در این مطلب توضیح دادیم که بازار پایه فرابورس چیست و چه شرکت‌هایی می‌توانند در این بازار فعالیت کنند. شرکت‌هایی که در بازار بورس و یا بازارهای دیگر فرابورس امکان حضور ندارند، در بازار پایه فعالیت می‌کنند. بازار پایه پیش‌تر به بازار الف ب و ج تقسیم می‌شد ولی بعدها معاملات این بازارها به سه بازار دیگر منتقل شد. به این ترتیب اکنون بازار پایه از سه تابلوی نارنجی، زرد و قرمز تشکیل می‌شود که هر یک شرایطی برای پذیرش شرکت‌ها دارند. در بازار پایه نظارت کمتری بر شرکت‌ها وجود دارد و با توجه به همین مساله، ریسک معامله در آن بالاتر از سایر بازارهاست. ام هر چند این احتمال وجود دارد که قوانین با گذشت زمان مجدد تغیر کند.

ثبت شده در سایت شهر بورس – آخرین اخبار اقتصادی طی شماره 13710 توسط محمد مصدری و در روز جمعه 6 فروردین 1400 ساعت ۲۲:۳۰:۴۷

فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

فرابورس یکی دیگر از بورس‌های مهم ایران با عمر کمتر نسبت به بورس است. تفاوت اصلی بورس و فرابورس به زبان ساده در نحوه پذیرش آنهاست. بدین‌صورت که پذیرش شرکت‌ها در فرابورس نسبت به بورس ساده‌تر است. بنابراین شرکت‌هایی که در بورس تهران پذیرفته می‌شوند از اعتبار بیشتر و ریسک معاملاتی کمتری (ارزش ذاتی بالاتر، سوددهی بالاتر، شفافیت اطلاعاتی بالاتر و…) برخوردار هستند. بورس تهران از سال 1346 فعالیت خود را آغاز کرد اما فرابورس از سال 1387 شکل گرفت و در مهرماه سال 1388 بصورت رسمی فعالیت خود را شروع کرد. در ادامه مقالات آموزش بورس به مفهوم بازار فرابورس و انواع آن خواهیم پرداخت.

فرابورس چیست؟

فرابورس یکی دیگر از بورس‌های مهم ایران است. از آنجایی که شرکت‌ها جهت پذیرش در بورس (بورس چیست؟) باید از فیلترهای سختی عبور کنند و این امکان برای شرکت‌های کوچک‌تر مهیا نیست بازار فرابورس تهران در سال 87 شکل گرفت. این بازار از نظر عملکرد و ساختار دقیقا مشابه بازار بورس است با این تفاوت که فرآیند پذیرش شرکت‌ها در آن آسان‌تر است. بدین صورت شرکت‌های کوچکتر نیز شانس حضور در بازار سرمایه و عرضه سهام خود جهت تامین منابع مالی موردنیاز و کسب اعتبار بیشتر و… را خواهند داشت. شرکت فرابورس ایران به عنوان یک شرکت زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار ایران متولی نظارت بر این بازار است. با این تفاوت که محدودیت‌های حاکم بر شرکت‌های فرابورسی کمتر از شرکت‌های بورسی است.

تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس نیز از این شانس برخوردار هستند که با افزایش سوددهی و افزایش سرمایه بتوانند به تابلو اصلی بورس راه پیدا کنند. همچنین امکان دارد شرکتی بعد از پذیرش در بورس به علت تغییر وضعیت شرکت، به این بازار منتقل شود. در گذشته تفاوت‌هایی بین نمادهای بورسی و فرابورسی وجود داشت. برای مثال حجم مبنا شرکت‌های فرابورسی 1 بود! یا بازه نوسان روزانه قیمت سهام با یکدیگر متفاوت بود. اما در حال حاضر تفاوتی با یکدیگر ندارند. البته بازار پایه فرابورس محدودیت‌های خاص خودش را دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. همچنین مدنظر داشته باشید که کارمزد معاملات در فرابورس کمی کمتر از بورس است.

نکته: اطلاعات شرکت های فرابورس نیز مثل بورس در سایت TSETMC درج می‌شود.

انواع بازار فرابورس

فرابورس دارای 9 بازار است:

1. بازار اول فرابورس
2. بازار دوم
3. شرکت‌های کوچک و متوسط (SME Market)
4. ابزارهای نوین مالی
5. بازار مشتقه
6. پایه الف (بازار پایه زرد)
7. پایه ب (بازار پایه نارنجی)
8. پایه ج (بازار پایه قرمز فرابورس)
9. بازار سوم

با مراجعه به دیده‌بان بازار می‌توانید تمام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس را مشاهده کنید. شرایط پذیرش شرکت‌ها و بالطبع ریسک معاملات در این بازارها با یکدیگر متفاوت است. در ادامه با پارس سهام همراه باشید تا به معرفی این بازارها بپردازیم.

بازار اول و دوم

تمامی شرکت‌های سهامی عام که تمامی شرایط لازم (شرایط عمومی و اختصاصی پذیرش) را کسب کرده باشند مجاز به حضور در بازارهای اول و دوم خواهند بود. بازار اول و دوم فرابورس هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند صرفا شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار دوم نسبت به بازار اول ساده‌تر است. مطابق تصویر زیر، شرکت افرانت در بازار اول و شرکت ذوب آهن اصفهان در بازار دوم معامله می‌شوند. همان‌طور که مشاهده می‌کنید هیچ تفاوتی در نحوه خرید و فروش سهام آنها وجود ندارد.

بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME Market) فرابورس

شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار نسبت به بازار اول و دوم فرابورس منعطف‌تر است. اما تفاوت اصلی آن با بازار اول و دوم این است که محدودیت حجمی و دامنه نوسان بورس را ندارد. شیوه معاملات سهام شرکت‌ها در این بازار با بازار اول و دوم متفاوت است. همچنین افراد حقیقی امکان انجام معامله در بازار SME را ندارند. فقط سرمایه‌گذاران نهادی (اشخاص حقوقی، بانک ها، بیمه‌ها، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های تامین سرمایه، صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و عمومی) امکان معامله در این بازار را دارند. چرا که هدف از تشکیل این بازار تحقق اهداف استراتژیک است نه جذب سرمایه گذارن خُرد.

شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس

• ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار
• اظهارنظر مقبول یا مشروط حسابرس به صورت‌های مالی
• برخورداری از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت
• داشتن صورت‌های مالی مطابق با استانداردهای حسابداری و دستورالعمل‌های اجرایی سازمان بورس
• عدم محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال سهام شرکت
• نداشتن محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر اعضای هیات مدیره و مدیر عامل تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس شرکت

شرایط اختصاصی جهت پذیرش شرکت‌ها در فرابورس نیز مطابق جدول زیر است.

بورس بهتر است یا فرابورس؟

همان‌طور که در بالا اشاره شد، هدف فرابورس پذیرش شرکت‌هایی ست که شرایط ورود به بورس را ندارند. بنابراین با تسهیل شرایط پذیرش شرکت‌ها، امکان عرضه سهام شرکت‌ها در بازاری مثل بورس وجود دارد. گاهی اوقات شرکتی تمام شرایط پذیرش در بورس را ندارد اما به علت تامین منابع مالی، خواستار انتشار سهام خود در بورس است. این گونه شرکت‌ها ابتدا در فرابورس پذیرش می‌شوند سپس بعد از مدت کوتاهی و با کسب شرایط موردنیاز به بورس منتقل می‌شوند. بنابراین صرفا بر اساس حضور یک شرکت در فرابورس، نمی‌توان قضاوت کرد که از اعتبار کمتری برخوردار است.

نکته حائز اهمیت، چشم‌انداز شرکت است. ممکن است شرکتی در فرابورس چشم‌انداز روشن‌تری از یک شرکت بورسی داشته باشد. همچنین نوسان قیمت سهام شرکت‌ها به پارامترهای زیادی بستگی دارد و عموما این قضیه که سهام متعلق به کدام تابلو (تابلو بورس یا فرابورس) است از اهمیت زیادی برخوردار نیست. اما همچنان دقت بفرمایید که شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از اعتبار بیشتری برخوردار هستند و احتمالا چشم‌انداز روشن‌تر و ریسک معاملاتی کمتری دارند.

مدنظر داشته باشید که آنچه گفتیم پیرامون بازار اول و دوم بود. بازار پایه فرابورس از محدودیت‌های خاص و ریسک معاملاتی بالاتری برخوردار است.

بازار پایه فرابورس چیست؟

متداول‌ترین و شناخته‌ترین بازارهای فرابورس، بازارهای اول و دوم و بازار پایه هستند. بازار پایه قبلا به اسم بازار پایه الف، ب و ج شناخته می‌شد. اما از شهریور سال 98 به اسامی تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس بازار پایه زرد، بازار پایه نارنجی و بازار پایه قرمز تقسیم‌بندی و قوانین جدید بر آنها حاکم شده است. قبلا دامنه نوسان بازار پایه الف و ب روی 10% بود و بازار پایه ج فرابورس هم دامنه نوسان نامحدود داشت! همانطور که از اسم آنها پیداست این رنگ‌بندی بازار پایه فرابورس به ریسک معاملاتی آنها اشاره دارد! یعنی سهام شرکت‌های بازار پایه قرمز نسبت به بازار پایه نارنجی و نارنجی نسبت به زرد، ریسک معاملاتی بیشتری دارند.

شرکت‌ها با توجه به شرایط و صورت‌های مالی‌شان در بورس یا فرابورس پذیرش می‌شوند. حال فرض کنید که شرکتی شرایط پذیرش در این دو بازار را نداشته باشد و یا اینکه شرکتی قبلا مجوز پذیرش را گرفته است اما حالا به دلیل عدم رعایت دستورالعمل‌ها لغو پذیرش شده است! تکلیف چیست؟ بازار پایه فرابورس به همین منظور راه‌اندازی شده است. شرکت‌ها طبق میزان شفافیت اطلاعاتی و نقدشوندگی در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز درج خواهند شد.

تذکر: ریسک سهام عرضه شده در تابلو معاملاتی فرابورس از بورس بیشتر است و ریسک بازار پایه از بازار اول و دوم فرابورس بیشتر است. نهایتا در بازار پایه هم به ترتیب ریسک بازار پایه قرمز، نارنجی و زرد بیشتر است. هنگام خرید سهام حتما به نوع بازار سهام خود توجه بفرمایید.

دلایل ثبت شرکت‌ها در بازار پایه

طبق قوانین جدید بازار پایه فرابورس، کنار هر کدام از نمادها در تابلوهای بازار پایه (قرمز، نارنجی، زرد) عنوانی درج شده که بیانگر دلیل تقسیم‌بندی شرکت در بازار پایه است. این عناوین به شرح زیر است:

• انحلال: شرکت کلا منحل شده است و هیچ‌گونه فعالیتی ندارد!
• ورشکستگی: شرکت ورشکسته شده است! و بخاطر زیان انباشته قادر به پرداخت بدهی‌های خود نیست.
• عدم اظهارنظر: بخاطر ابهام در صورت‌های مالی، حسابرس هیچ‌گونه نظری پیرامون مقبولیت صورت‌های مالی ندارد.
• اظهارنظر مردود: بخاطر نقص‌های فراوان در صورت‌های مالی، حسابرس صورت‌های مالی شرکت را گمراه کننده می‌داند.
• لغو پذیرش شده: شرکت‌های پذیرش شده که بخاطر عدم رعایت دستورالعمل‌ها، لغو پذیرش و به بازار پایه منتقل شدند.
• قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور: شرکت‌ها بر اساس ماده ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور موظف به انتشار اطلاعات مالی خود هستند.

تذکر: تمامی شرکت‌های مندرج در بازار پایه فرابورس، سالی 2 بار (انتهای ماه مرداد و دی) مورد بازنگری قرار می‌گیرند و در صورت تغییر شرایط به تابلوهای معاملاتی بالاتر یا پایین‌تر منتقل شوند.

در ادامه ویژگی‌های هر کدام از این 3 بازار پایه را خدمت شما توضیح خواهیم داد.

بازار پایه تابلوی زرد

کم ریسک‌ترین بازار پایه فرابورس، بازار پایه زرد تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس است. طبق آخرین قوانین بازار پایه، شرکت‌های حائز شرایط زیر، در تابلو پایه زرد معامله خواهند شد.

1. مجموع روزهای تأخیر در ارائه صورت های مالی از 100 روز بیشتر نشود.
2. عدم ارائه صورت‌های مالی شرکت نباید 2 بار بیشتر شود. مدنظر داشته باشید که اگر بیش از 50 روز از موعد ارائه گزارش‌های مالی شرکت بگذرد و صورت‌های مالی شرکت ارائه نشود 1 فرصت آن شرکت می‌سوزد! حتی اگر بعد از 50 روز صورت‌های مالی خود را ارائه کند.
3. ارائه حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده

دامنه نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌های بازار پایه زرد 3 درصد است. همچنین اگر سهامی در 3 روز معاملاتی متوالی صف خرید یا صف فروش باشد دامنه نوسان قیمت روزانه به 5% افزایش می‌یابد. همچنین قیمت سهام هر شرکت در بازار پایه زرد مجاز است در 1 هفته معاملاتی حداکثر 15% نوسان قیمت داشته باشد.

بازار پایه تابلوی نارنجی

شرکت‌هایی که شرایط زیر را دارا باشند به تابلوی پایه نارنجی منتقل می‌شوند.

1. شرکت‌هایی که تفاوت در بازار‌های بورس و فرابورس شرایط حضور در بازار پایه زرد و یا قرمز را نداشته باشند!
2. اظهارنظر حسابرس نسبت به صورت‌های مالی شرکت از نوع “عدم اظهارنظر” یا “اظهارنظر مردود” باشد.

دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های بازار پایه نارنجی در یک روز معاملاتی 2 درصد است. همچنین اگر سهامی در 3 روز معاملاتی متوالی صف خرید و فروش باشد دامنه نوسان به 4% افزایش می‌یابد. همچنین حداکثر نوسان قیمت در 1 هفته معاملاتی برابر 10% است.

بازار پایه تابلوی قرمز فرابورس

پُر ریسک‌ترین بازار پایه فرابورس، بازار پایه قرمز است. شرکت‌های حائز شرایط زیر، در تابلو پایه قرمز درج خواهند شد.

1. اعلام انحلال شرکت با رای مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی
2. اعلام ورشکستگی شرکت با رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی
3. عدم ارائه صورت‌های مالی شرکت در حداقل 3 سال مالی متوالی

دامنه نوسان روازنه در بازار پایه قرمز 1 درصد است. همچنین حداکثر نوسان قیمت در 1 هفته معاملاتی برابر 5% است.

نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس

نحوه معامله سهام در این بازار کامل مشابه نحوه خرید و فروش سهام در بورس است. اما مدنظر داشته باشید شرکت‌های موجود در فرابورس عموما ریسک بالاتر و نقدشوندگی پایین‌تری دارند. چرا که شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار نسبت به بورس راحت‌تر است و شرکت‌های نسبتا کوچک‌تری پذیرفته می‌شوند.

اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.