سقوط ۱۰ هزار میلیاردتومانی بورس در ۱۰ روز
ارزش کل بورس تهران از سه‌شنبه ۲ هفته پیش که نماد بانک ملت پس از ۶ماه در بورس باز شد، تا دیروز (شنبه) ۱۰ هزار میلیارد تومان، معادل ۲.۵ میلیارد دلار کاهش یافته است.
به گزارش همشهري، يك هفته بعد از واردآمدن ضربه ريسك صورت‌هاي مالي آلوده بانك‌ها بر بورس، اين بار ريسك بدهي‌هاي سنگين مالي شركت‌هاي فعال در صنايع معدني و فلزي، در كنار افزايش ريسك‌ها ومخاطرات سياست خارجي، بازار سهام را وارد چالش جديدي كرد.
- افت 10هزار ميليارد توماني
ديروز همگام با مجموعه اين عوامل شاخص عملكرد بورس تهران با افت سنگين 590واحد مواجه شد و به كانال 76واحد سقوط كرد. با اين ميزان نزول رقم كل افت ارزش بازار سهام در 10روز گذشته، از مرز 10هزار ميليارد تومان عبور كرد. پنجم بهمن‌ماه كه نماد بانك ملت در بورس باز شد ارزش كل بورس تهران 331هزارو 800ميليارد تومان بود كه اين مقدار در پايان مبادلات ديروز به 321هزارو 700ميليارد تومان رسيد، به اين ترتيب ارزش كل بورس تهران در اين مدت دست‌كم 2.5ميليارد دلار افت كرده است.
- چالش ادامه‌دار سهام بانك‌ها
10روز پيش، يعني در جريان مبادلات روز 5بهمن بورس تهران، وقتي نماد بانك ملت پس از 6ماه باز شد، ارزش بورس تهران فقط در طول چند ساعت 4300ميليارد تومان كاهش يافت. اين افت تحت‌تأثير گزارش‌هاي مالي جديد بانك ملت رخ داد. اين گزارش‌هاي رسمي نشان مي‌داد عملكرد بانك ملت برخلاف آن چيزي كه قبلا تصور مي‌شد چندان مطلوب نيست. يك هفته بعد از اين اتفاق نماد بانك تجارت هم در بورس باز شد و بازهم مطابق همان سناريوي قبلي، شاخص عملكرد بورس تهران با افت مواجه شد. هنوز نماد بانك‌هاي صادرات، اقتصاد نوين و پارسيان در بورس باز نشده است. پيش‌بيني مي‌شود اثر بازگشت سهام اين 3بانك هم بر شاخص بورس تا حد زيادي ناخوشايند باشد.
- ريسك‌هاي جديد، در صنايع جديد
ديروز با انتشار گزارش تفريغ بودجه سال 94دولت مشخص شد كه رقم بدهي‌هاي 2شركت بزرگ چادرملو و گل گهر كه در حوزه توليد سنگ‌آهن فعال هستند به دولت به 2هزار ميليارد تومان رسيده است كه اين موضوع قيمت سهام اين شركت‌ها را پايين كشيد و در عين حال منجر به افت شديد قيمت سهام بسياري ديگر از شركت‌هاي معدني و فلزي ازجمله فولاد مباركه، شركت ملي مس، توسعه معادن و فلزات، توسعه معادن روي، فولاد خوزستان، فولاد خراسان، فولاد آلياژي و ساير شركت‌هاي وابسته به اين صنعت شد.
به اين ترتيب در شرايطي كه هنوز پرونده سهام بانك‌ها در بورس بسته نشده است دومينوي نزول بورس با افت سهام شركت‌هاي معدني و فلزي تشديد شد حتي پيش‌بيني مي‌شود در مرحله بعد سهام شركت‌هاي فعال در صنعت پتروشيمي به‌دليل تثبيت قيمت دلار و كاهش درآمدهاي ارزي، زمينه‌هاي نزول شاخص بورس را فراهم كنند. در چنين شرايطي، وقوع چند رويداد جديد در حوزه سياست خارجي، سايه ريسك‌هاي درون‌زا و برون‌زا را بر بازار سهام سنگين‌تر كرده است.
اطلاعات مربوط به آمار معاملات بازار سهام در مبادلات ديروز نشان مي‌دهد كه نزول بازار سهام فقط مربوط به كاهش ارزش سهام شركت‌هاي فعال در بخش معادن نبود. در مبادلات ديروز روایت های سهام با سناریو نزول ارز سايه يك روند عمومي نزول بر فراز بورس پهن شده بود به‌طوري كه در پايان مبادلات ديروز قيمت سهم 250شركت افت كرد و فقط قيمت سهام 62شركت با اندكي رشد مواجه شد اين ارقام نشان مي‌دهد كه ديروز قيمت سهام 75درصد شركت‌هاي بورس افت كرده است.
تحليلگران بر اين باورند كه ماجراجويي‌هاي سياسي رئيس‌جمهوري جديد آمريكا كه ظرف روزهاي گذشته با وضع تحريم‌هاي جديد عليه ايران نيز همراه شده در بروز اين شرايط نزولي فراگير در بورس بي‌تأثير نبوده است.
یک سناریو برای نجات بورس؟
نوسان منفی نماگرهای بازار و ثبت زیان‌های پی‌درپی بورس تهران را در وضعیتی قرار داده که حتی اکثر صاحب‌نظران اقتصادی نیز با «استراتژی خروج» (که این روزها از سوی سهامداران به کرات مورد‌استفاده قرار گرفته است) موافقند. این شرایط نامطلوب در حالی است که روزگذشته جلسه‌‌‌‌‌‌‌ای با حضور وزیر اقتصاد، رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار و مدیران هلدینگ‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ بازار سرمایه برای بررسی وضعیت بازار سهام در وزارت روایت های سهام با سناریو نزول ارز اقتصاد تشکیل شد. در این جلسه که گفت‌وگوها پیرامون بازار سرمایه بود، به موضوعات مختلفی پرداخته شد. به‌نظر می‌رسد مسوولان اقتصادی کشور به وضعیت بحرانی بازارسهام واقفند و درصدد حل مشکلات به‌وجود آمده در این بازار هستند؛ از این‌رو در نشست روز گذشته بر موضوعاتی از جمله «مسائل بنیادین شرکت‌ها و اثرپذیری سودآوری صنایع از متغیرهای بودجه» تاکید شد. از قرار معلوم مقرر شده پیش از بررسی و تدوین لایحه بودجه سال۱۴۰۲، پیشنهاد شرکت‌ها به‌صورت مدون به ستاد اقتصادی دولت ارائه شود. یکی دیگر از مباحث مطرح‌شده در نشست مذکور «اختصاص منابعی از سوی هلدینگ‌‌‌‌‌‌‌ها جهت حمایت از سهم‌‌‌‌‌‌‌های خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی» بود که در همین راستا توافق شد طی روزهای آتی این موضوع محقق شود. اصلاح شدید قیمت سهام در ماه‌های اخیر گرچه قیمت‌ها در این بازار را به سطوح حداقلی رسانده که در نوع خود می‌تواند برای سرمایه‌گذار جذاب باشد اما با توجه به افزایش ریسک‌پذیری روایت های سهام با سناریو نزول ارز بازار و تاثیر‌پذیری آن از متغیرهای بیرونی، سرمایهگذاران رغبتی برای واردکردن دارایی‌های ریالی خود به تالار شیشه‌ای ندارند، به‌همین‌دلیل به‌نظر می‌رسد متولیان امر برای پوشش ریسک‌های سرمایهگذاران دست به اقدامات جدیدی بزنند، با این‌حال باید دید با توجه به تجربه تلخ سهامداران از وعده‌های عملی‌نشده مسوولان، آیا گروه‌های مختلف مجددا می‌توانند به این بازار اعتماد کنند؟ تلاش برای خروج از بحران؟ کاهش کارآیی بازار سهام و سریال دنباله‌دار خروج پول حقیقی فضای رخوت‌انگیزی از بورس ترسیم کرده است، به همین دلیل سرمایهگذاران برای کسب بازدهی موردنظر قید بازار مذکور را زده‌‌‌‌‌‌‌اند. افزایش بی‌اعتمادی‌ها به وضعیت اقتصادی و مسائل مرتبط با بازارسهام، پیامدهای منفی از جمله کاهش تقاضای قدرتمند سهام را برجای گذاشته است. در چنین شرایطی سهامداران برای خروج از بازار اقدام می‌کنند. در همین راستا به‌نظر می‌رسد استراتژی متولیان بورسی نسبت به احیای اعتماد سهامداران این است که تا جایی‌که ممکن است مسائل بنیادین شرکت‌ها و اثرپذیری سودآوری صنایع از متغیرهای بودجه۱۴۰۲ را برای ستاد اقتصادی دولت روشن کنند تا با درنظر گرفتن موارد مهم اثرگذار در بودجه سال‌آینده بر بازار سرمایه، رفتار بازیگران بازارسهام را از سمت فروش‌های تهاجمی و نزول قیمت سهام منحرف کنند. در همین رابطه حسن رضایی‌پور، کارشناس بازارسرمایه ضمن اشاره به جلسه روزگذشته وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار گفت: معمولا همزمان با موج‌های ریزشی، سیاستگذاران اقتصادی برنامه‌هایی برای عبور از مشکلات مزبور ارائه می‌دهند. هم‌اکنون نیز به‌نظر می‌رسد بازار شاهد برخی تلاش‌ها برای کاهش رخدادهای منفی و اثرگذار بر بازار سهام باشد که ذاتا عملی مثبت محسوب می‌شود، اما نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد، آن است که وعده‌هایی که در این راستا داده می‌شود برای خالی‌نبودن عریضه نباشد. قاعدتا انتظار می‌رود اگر وزیر اقتصاد برنامه مشخصی برای تقویت این بازار دارد، برای عملیاتی‌شدن آن برنامه‌ای شفاف ارائه دهد تا اعتماد سلب‌شده سرمایهگذاران به مرور بازگردد. حمایت‌هایی که قابلیت اجرایی ندارند تنها به خروج بیشتر سهامداران منجر می‌شود. او با ابراز نگرانی از کسریبودجه دولت و ابهامات موجود در نحوه تامین آن توسط دولتمردان اظهارکرد: کسریبودجه دولت کماکان یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دغدغه‌های فعالان بورسی به‌حساب میآید. با توجه به اینکه این مهم عامل رشد پایه‌پولی و نقدینگی بهشمار می‌رود تبعات بسیاری بر روند بازار سهام دارد. بر همین اساس به‌نظر می‌رسد شرکت‌های بورسی با مشکلات متعددی در این راستا مواجه باشند. با عنایت به این موضوع که تردیدی در کسری منابع دولتی وجود ندارد ارائه «پیشنهاد شرکت‌ها به‌صورت مدون به ستاد اقتصادی دولت» تاثیر چندانی در سیاستگذاری‌های مربوطه تیم اقتصادی دولت نخواهد داشت. واقعیت امر آن است که دولت با توجه به محدودیت‌هایی که در تامین منابع خود دارد تصمیمات جدیدی درخصوص قیمت‌گذاری کالاها، نرخ خوراک، بهره مالکانه و. اتخاذ خواهد‌کرد. همین امر سبب تقویت فضای مبهم از سرمایه‌گذاری‌ها خواهد شد. با توجه به اینکه اثرگذاری این مساله در بازارسرمایه بیشتر مشخص است، سرمایهگذاران با افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در تالارشیشه‌ای مواجه خواهند شد. به سمت تعادلی شدن این کارشناس درباره یکی دیگر از موارد موردبحث در جلسه روزگذشته وزیر اقتصاد با رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار حول‌محور «انتشار اوراق اختیار تبعی» نیز عنوان کرد: اختصاص منابعی از سوی هلدینگ‌‌‌‌‌‌‌ها جهت حمایت از سهم‌‌‌‌‌‌‌های خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی، موضوع مهمی است که می‌تواند نتایج مثبتی به‌بار آورد. یکی از سیاست‌هایی که رئیس جدید سازمان بورس دنبال می‌کند، دوطرفه کردن بازار است. در حال‌حاضر که قیمت سهام در سطوح ارزنده‌ای قرار دارد، این ابزار (انتشار اوراق اختیار تبعی) بازار را با کمترین هزینه به سمت تعادلی‌شدن هدایت می‌کند، اما در بحث‌های بنیادی قضیه تا حدود زیادی متفاوت است. به گفته این کارشناس در دو سال‌گذشته بارها برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت بورس مطرح‌شده که رنگ واقعیت به خود نگرفته است. او درهمین رابطه خاطرنشان کرد: به‌طور مثال ۱۰مصوبه برای بهبود وضعیت بازار تعیین شد اما با توجه به اینکه مصوبات مذکور و وعده‌ها عملیاتی نشدند، سرمایهگذاران نتوانستند به بهبود وضعیت بورس امیدوار باشند، ضمن اینکه تا نهایی‌نشدن مباحث مربوط به لایحه بودجه در ماه‌های آینده سایه ابهامات از سر بازار برداشته نخواهد شد و نباید انتظارداشت سرمایهگذاران در چنین فضای غیرشفافی فعالیت کنند. رضایی‌پور در پایان اظهار کرد: در دوسال گذشته سیاستگذاری‌های مداخله‌‌‌‌‌‌‌گرانه در بازارسرمایه زیان سهامدار را رقم زده است. همان‌طور که بارها مشاهده کرده‌ایم مداخله مستقیم و غیرمستقیم دستوری در بازارسهام توسط سیاستگذاران کشور در این بازار اعمال شده و موجی از نارضایتی صاحبان بنگاه‌های اقتصادی و سهامداران آنها را به‌دنبال داشته است؛ این در حالی است که چشم‌انداز بازار سرمایه برای آینده اقتصادی کشور بسیار مهم است. کارشناسان بازارسرمایه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اذعان کردند که تقویت بازار سرمایه با ارائه اصول مشخص و شفاف به جذب نقدینگی بیشتر منجر می‌شود اما تکرار برخی وعده‌های حمایتی از بازار بدون نقشه‌راه مشخص که در طول سالیان گذشته بارها تکرار شده، سناریوی نافرجام عبور از بحران را رقم خواهد زد. در این سناریو از آنجا که بازار سهام نشان می‌دهد بورس‌بازان با دورنمایی مبهم مواجهند، بیشتر تمایل دارند در صف فروشنده‌ها باشند. بورس‌بازان با توجه به نوسان‌های منفی پی‌درپی در ماه‌های گذشته و افزایش قیمت دلار نگرانی‌های بسزایی نسبت به دورنمای بنگاه‌های اقتصادی دارند. در چنین فضایی چشم‌انداز سرتا پا غبارآلود اقتصاد کلان کشور نیز بر بی‌اعتمادی شکل‌گرفته در بازار دامن زده است، به همین دلیل سرمایهگذاران محرک قوی برای ورود پول به بازار سهام ندارند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مشکل فعلی بازارسهام کمبود پول و نبود تقاضای قوی است و در صورتی‌که روند خروج پول ادامه‌دار باشد، این مساله می‌تواند مشکلات بیشتری برای بازار سرمایه ایجاد کند. همین امر سبب‌شده تا حتی آن دسته از سهامدارانی که به‌دنبال نوسان‌گیری هستند نیز در مقایسه با فصل بهار محتاطانه‌تر عمل کنند و ریسک سهامداری را به روزهای دیگری موکول کنند.
پاسارگاد
تقابل این دو نیرو باعث شد تا دلار در روز آغازین هفته از روند کاهشی-افزایشی تبعیت کند.
دیروز صرافی ملی از ساعت ۱۰ صبح دلار را روی قیمت ۱۳ هزار و ۹۰ تومان به فروش رساند و در ادامه بازار روند کاهشی به خود گرفت و تا قیمت ۱۳ هزار و ۳۰ تومان نیز معامله شد؛ برخی فعالان دلیل این کاهش را اصرار سیاست‌گذار به مداخله می‌دانند که خود از دو نیروی «اثر روانی پایان سال» و «اصرار به قاعده‌مندی» نشات می‌گیرد. البته از ساعت ۱۴ که اثر مداخله سیاست‌گذار فروکش کرد، دلار تا حدودی افزایشی شد و تا نرخ ۱۳ هزار و ۱۵۰ تومان نیز معامله شد. افزایشی که ریشه اصلی آن ورود بازیگران حرفه‌ای به پوزیشن خرید بود. دامنه نوسان سکه در روز گذشته بین دو مرز ۴ میلیون و ۶۲۰ هزار تومان و ۴ میلیون و ۶۶۰ هزار تومان بود. بازار درهم نیز محدوده نوسان ۳۵۶۰ تا ۳۵۸۰ تومانی را تجربه کرد.
۳ جریان انتظارات در سمت تقاضا
روز گذشته بازار ارز شاهد تغییر چهره خفیف در سمت تقاضا در خصوص نوع متقاضیان بود؛ به‌طوری‌که بازیگران حرفه‌ای و دلالان عمدتا متقاضی دلار و مصرف‌کنندگان تازه‌وارد و بازیگران غیرحرفه‌ای بیشتر به‌دنبال فروش ارز بودند. اما در سوی مقابل، انتظارات افزایشی، بازیگران حرفه‌ای را وارد پوزیشن خرید کرده بود. این انتظارات از سه محل شکل گرفته بود: «انتظارات عقب‌نگر»، «عدم اطمینان ناشی از تمدید تحریم‌ها» و «جو روانی پایان سال». منظور از انتظارات عقب‌نگر جهشی است که دلار در اولین روزهای فروردین سال جاری تجربه کرده بود. بسیاری از بازیگران حرفه‌ای یا پیش‌بینی می‌کنند که روند جهشی ارز در ابتدای سال جاری نیز تکرار خواهد شد یا می‌خواهند با به جریان انداختن بازی روانی مسیر دلار را به صورت جبری به این سمت حرکت دهند. بخشی از علت موج افزایش تقاضای بازیگران حرفه‌ای نیز به عدم اطمینان ناشی از تمدید یا عدم تمدید روایت های سهام با سناریو نزول ارز تحریم خریداران عمده نفت ایران برمی‌گردد. سومین عامل نیز جو روانی پایان سال است. در مجموع، در دوره‌های عدم اطمینان که آحاد اقتصادی نمی‌توانند آینده بازار را پیش‌بینی کنند، پایان سال برای بازیگران حرفه‌ای موقع خرید است؛ چراکه آنها اعتقاد دارند سیاست‌گذار به‌دلیل ملاحظات روانی در تلاش است تا پرونده دلار را در پایان سال در نقطه کمینه ببندد.
۲ نیرو در سمت عرضه
در سمت عرضه رسمی اما بازار شاهد اصرار به کاهش نرخ دلار بود. مهم‌ترین شاهد این ادعا روند نرخ در صرافی‌ها بود. از ساعت ۱۰ صبح صرافی ملی دلار را به قیمت ۱۳ هزار و ۹۰ تومان می‌فروخت و بقیه صرافی‌ها از این نرخ تا نرخ ۱۳۲۰۰ تومان دلار را می‌فروختند. اما از ساعت ۱۱ نرخ در صرافی‌ها کاهش یافت و به نرخ صرافی بانک ملی نزدیک شد. برخی از فعالان بازار علت همگرایی قیمت معامله‌گران رسمی را مداخله سیاست‌گذار می‌دانند. به طوری که بعد از ساعت ۱۱ دلار تا حدودی روند کاهنده به خود گرفت و تا قیمت ۱۳ هزار و ۳۰ تومان نیز معامله شد. این روند کاهنده تا حدود ساعت ۱۴ ادامه یافت؛ عده‌ای از فعالان بازار این ساعت را نقطه فروکش شدن اثر نیروی مداخله سیاست‌گذار نامیدند. بعد از این نقطه زمانی، دلار تا حدودی روند صعودی گرفت و به کانال ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان برگشت به‌طوری‌که در ساعت ۱۶ دلار در نرخ ۱۳ هزار و ۱۵۰ تومان نیز معامله شد. بنابراین در سمت عرضه رسمی، می‌توان اصرار سیاست‌گذار به کاهش دلار را مشاهده کرد. برخی از فعالان بازار علت پافشاری سیاست‌گذار به کاهش دلار را به دو عامل «اثر روانی پایان سال» و «اصرار به قاعده‌مندی» نسبت می‌دهند. با توجه به اینکه نرخ پایان سال تا حدودی اثر مقایسه‌ای داشته و عملکرد سیاست‌گذار را در تفسیرهای اقتصادی روایت می‌کند، برخی کارشناسان معتقدند این اثر سیاست‌گذار ارزی را وادار به مداخله کاهشی پایان سال می‌کند. دومین نیرو نیز اصرار سیاست‌گذار به رویکرد قاعده‌مندی است. رئیس‌کل بانک مرکزی اخیرا در یک گفت‌وگوی تلویزیونی وعده کاهش دلار به کانال ۱۱ هزار تومان را داده بود؛ به همین دلیل برخی معتقدند اصل اصرار به قاعده‌مندی باعث می‌شود تا سیاست‌گذار نیروی کاهشی به نرخ بازار وارد کند.
صعود عقلایی، نزول هیجانی
روز گذشته کلیت معاملات در بازار سهام سمت و سویی مثبت داشت. نماگرهای بورس و فرابورس که در سه روز قبل از آن عملکردی ضعیف و تقریبا کم رمق را از خود به نمایش گذاشته بودند در این روز با رشد مواجه شدند و توانستند ضمن ثبت یک رشد تقریبا قدرتمند، سهامداران را به تداوم روند صعودی ماه‌های اخیر امیدوار کنند.
شاخص بورس تهران که در اولین روز معاملاتی هفته به کف کانال 245 هزار واحدی نیز رسیده بود،
سه هزار و 224 واحد رشد کرد و به سطح 249 هزار و 661 واحد رسید. بورس تهران در ماه‌های گذشته پیشروی قابل توجهی داشته و تقریبا تنها بازار مالی کشور بوده که در میان سایر بازارها همچون طلا و ارز بازدهی مثبت کسب کرده است. اگرچه این روزها به دلایلی همچون متوقف بودن بسیاری از شرکت‌ها به دلیل برگزاری مجمع عمومی سالانه و افزایش اما و اگرها نسبت به امکان اصلاح قیمت‌ها سبب شده تا بازار از رونق روزهای ابتدایی تیر ماه برخوردار نباشد، با این حال رشد یک‌باره قیمت در بعضی نمادها همچنان حکایت از آن دارد که فعالان بازار اگر تحت تاثیر جو کلی معاملات قرار نگیرند، چشم‌انداز خوبی را برای آینده معاملات متصور هستند.
با اندکی تامل در روند حرکت شاخص‌ها می‌توان این‌طور در نظر گرفت که با وجود سبزپوشی نمادها در روزهای رونق بازار به نظر می‌رسد که فروش سراسیمه در روزهای کاهش قیمت به نوعی حاکی از ترس سهامداران در روزهای اخیر باشد. در واقع سرمایهگذاران خرد بازار که چند وقتی است به کسب سودهای سرشار حاصل از شکل‌گیری صف خرید در نمادهای بورسی و فرابورسی عادت کرده‌اند، حالا با کوچک‌ترین تلنگری فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند و با وجود آنکه با فروکش کردن جو روانی منفی حاضر به خرید دوباره سهام هستند، اقدام به فروش دارایی خود می‌کنند.
گزارش‌های ماهانه، حامی نمادهای بنیادی
پایان تیرماه فرا رسیده و شرکت‌ها نه تنها در هفته ابتدایی مرداد ماه موظف به ارسال گزارش‌های عملکرد ماهانه خود به تارنمای کدال هستند، بلکه کم کم گزارش‌های فصلی ناشی از عملکرد خود را نیز به اطلاع عموم می‌رسانند. در این میان اگرچه برخی از شرکت‌ها نتوانسته‌اند آنطور که انتظار می‌رود، متناسب با رشد قیمت در ماه‌های اخیرر سود بسازند، اما کلیت گزارش‌ها تاکنون نشان از آن داشته که اغلب نمادهای بنیادی بازار، آمار مناسبی را در گزارش سه ماهه نخست سال جاری به ثبت رسانده‌اند. در واقع همین گزارش‌ها و عملکردهای مناسب بوده که باعث شده تا در روز گذشته شاهد تغییر جهت قیمت در نمادهایی نظیر «فخوز»، «جم‌پیلن» و «شپنا» باشیم و کلیت بازار بتواند رشد 1.31 درصدی را شاهد باشد. آنطور که به نظر میآید فعالان بازار سهام در روزهای گذشته با افزایش اطلاعات در دسترس از شرکت‌ها و حقیقی‌تر شدن دیدگاه آنها از آنچه که در صنایع مختلف روی می‌دهد، در حال اصلاح ترکیب سبد دارایی خود هستند و ریسک‌های پیش رو را متناسب با اطلاعات اعلام شده تعدیل می‌کنند.
در واقع آنطور که از رفتار سرمایهگذاران در روزهای اخیر استنباط می‌شود برخی از تحلیلگران در خصوص آن گفته‌اند، به نظر می‌رسد عده‌ای از فعالان بازار که بیشتر روی حدسیات خود حساب بازار اقدام به خرید بدون تحلیل کرده‌اند دلیل اصلی نوسان‌های هیجانی در بازار سرمایه باشند. در همین راستا «تعادل» طی مصاحبه‌ای با حامد مددی کارشناس بازار سرمایه دلیل رفتار روزهای اخیر سهامداران را جویا شد.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص بی‌تصمیمی سهامداران در مواجه با اخبار بیرون و جو روانی حاکم بر بازار گفت: این طبیعت بازار است که ما شاهد ابهام در دل بازار باشیم. در واقع طبیعی است که فعالان بازار در تصمیم‌گیری‌های خود با تناقض رو به رو شوند. می‌توان گفت مهم‌ترین دلیل چنین رفتاری برگزاری مجامع شرکت‌ها بود.
وی افزود: از آنجا که شرکت‌ها سود سال گذشته خود را تا هشت ماه پس از برگزاری مجمع عمومی سالانه فرصت دارند تا سود ساخته شده در سال مالی قبل را در میان سهامداران تقسیم کنند. همین امر به عنوان عاملی منفی در روزهای مانده به برگزاری مجامع عمل می‌کند. دلیل رویکرد منفی سهامداران نسبت به شرکت در مجامع، کاهش قیمت تئوریک سهم‌ها به دلیل تقسیم سود پس از بازگشایی است. همین عامل باعث شده تا کاهش یک‌باره قیمت سهام و دریافت دیرهنگام سود هر سهم، نقشی منفی در روزهای قبل از مجمع ایفا کند و بطور سنتی شاهد افزایش عرضه در بسیاری از نمادها باشیم.
مددی خاطرنشان کرد: به دنبال وقوع چنین شرایطی طبیعی است که همزمانی بازگشایی شرکت‌ها پس از برگزاری مجامع، با مثبت بودن محتوای گزارش‌های ماهانه، موجب رشد قیمت در بسیاری از نمادها در روزهای مثل روز جاری شود.
مدیرعامل شرکت دانش و سرمایه کارا در ادامه گفت: در چنین شرایطی حتی اگر رشد قیمت در نمادها نیز اتفاق نمی‌افتاد، احتمال خروج سرمایه از بازار سهام به سمت بازار موازی امری تقریبا دور از انتظار بود چرا که بازده منفی و کاهش قیمت در بازارهایی نظیر بازار ارز و بازارهای سکه و طلا در ماه‌های اخیر سبب شده تا سرمایهگذاران رقبت چندانی برای ورود به این بازارها نداشته باشند.
مددی خاطرنشان کرد که بازار با توجه به شرایط فعلی که در بازار پول یعنی سیستم بانکی شاهد آن هستیم، به فرض تداوم حفظ وضع موجود امکان خروج سرمایه از سهام به بانک‌ها نیز امری دور از انتظار است؛ عاملی که نقشی مهم در حفظ سطح نقدینگی موجود در بازار ایفا می‌کند. این کارشناس ادامه داد: با این حال در صورتی که سهام دیگر از جذابیت فعلی برای فعالان بازار برخوردار نباشد، سرمایه بخش مهم از فعالان بازار به سمت ابزارهای دیگر نظیر اوراق خزانه و ابزارهایی نظیر اوراق تبعی خواهند رفت.
مددی در پاسخ به سوالی در مورد رفتار معامله‌گران افزود: یکی از متغیرهای تاثیرگذار در حوزه بازار سرمایه قیمت ارز است. در صورتی که نرخ دلار در سطحی زیر 11 هزار تومان تثبیت شود، شاهد کاهش سودسازی شرکت‌ها خواهیم بود. با این حال تثبیت قیمت این ارز در حدوده 11 هزار تومان تاثیری جدی در کاهش درآمد قیمت‌ها نخواهد داشت.
دیگر عاملی که سرمایهگذاران به آن واکنش جدی نشان می‌دهند، تغییر متغیرهای سیاسی است که نقشی جدی در جهت دهی رفتار سرمایهگذاران دارد.
این کارشناس خاطرنشان کرد: در حوزه اقتصاد بین‌الملل نیز آنچه که می‌تواند بر جهت‌گیری قیمت سهام، به خصوص سهام بنیادی بسیار موثر باشد، چگونگی حل و فصل اختلافات تجاری میان ایالات متحده و چین خواهد بود.
مددی در مورد رفتار فعالان تازه وارد بازار نیز گفت: از آنجا که معامله گران کم تجربه بازار در میانه رونق‌ها با سرمایه‌ای اندک وارد بازار می‌شوند، بیش از آنکه سرمایه قابل توجه داشته باشند تاثیر روانی زیادی دارند. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که سرمایه این افزاد نقش مهمی در آغاز رکود یا تداوم رونق داشته باشند، چراکه پول‌های تاثیرگذار پیش از این وارد بازار شدهاند. اما روایت های سهام با سناریو نزول ارز از آنجایی که این افراد از تجربه کافی برای کسب سود و حفاظت از سرمایه خود برخوردار نیستند بهتر است که به جای سرمایه‌گذاری مستقیم، سرمایه خود را از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بازار کنند.
او در پایان گفت: در صورتی که شاهد تغییر با اهمیتی در فضای سیاسی نباشیم ممکن است که بازار سهام در میانه مردادماه وارد فاز اصلاحی شود. بنابراین سهامدارانی که سرمایه خود را در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که در ماه‌های اخیر رشد چند برابری داشته‌اند و سود قابل توجهی نساخته‌اند بهتر است در روزهای پیش رو با احتیاط بیشتری به سهامداری در این شرکت‌ها اقدام کنند، چرا که در صورت آغاز فاز اصلاحی به احتمال زیاد متحمل زیانی سنگین خواهند شد.
سناریوهای بورس در نقطه جوش
دنياي اقتصاد / متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست فاطمه اسماعيلي/ رشد شاخص کل بورس ديروز نيز ادامه پيدا کرد. با اين تفاوت که طي معاملات اين روز فشار عرضه ناشي از شناسايي سود افزايش يافت و در کنار قدرت نقدينگي، منجر به جدال سنگين عرضه و تقاضا شد. امري که به ثبات ارزش دادوستدها در سطوح بالاتر از ۳۵۰۰ ميليارد تومان منتهي شد. حال در شرايطي که سناريوهاي مختلفي براي ادامه مسير شاخص سهام مطرح مي‌شود، روز گذشته خبرهايي از اجرايي شدن ابزار فروش استقراضي از ۴ اسفندماه به بازار مخابره شد که مي‌تواند ضمن عمق‌بخشي به بازار تا حدودي از هيجانات کاذب بازار بکاهد. شاخص کل بورس تهران روز گذشته با رشد ۱۷۷۶ واحدي، به ميانه کانال ۴۵۴ هزار واحد وارد شد. در ادامه معاملات نخستين روز هفته، ديروز نيز فشار فروش در بازار جدي بود اما جدال سنگين عرضه و تقاضا کاملا محسوس بود. به سبب تلاقي عرضه و تقاضا شاهد مسير پرنوسان سهام و جابه‌جا شدن برخي نمادها از صف خريد به صف فروش و برعکس بوديم. شرايطي که سبب شد ارزش معاملات خرد سهام نيز در سطوح بالاتر از ۳۵۰۰ ميليارد تومان قرار بگيرد. در اين شرايط اما سناريوهايي از سوي فعالان بازار براي ادامه مسير شاخص کل مطرح مي‌شود که برخي بر تداوم رشد قيمت‌ها تاکيد داشته و برخي برعکس، شرايط فعلي را آغازي بر اصلاح قيمت‌ها مطرح مي‌کنند. روز گذشته همچنين برخي از موارد با اهميت از نگاه بازار يا از منظر بنيادي نيز به بازار ارسال شد که حالت سوم يعني جابه‌جايي به سمت سهام کالايي را مي‌تواند به دنبال داشته باشد. کارشناسان از دسته‌هاي مختلف چه تکنيکال و چه بنيادي که سابقه فعاليت در بازار سهام را دارند، از شرايط فعلي بازار ابراز نگراني مي‌کنند. چند ماهي از زماني که عده‌اي از تحليلگران خبره بازار از نگراني‌هاي خود درخصوص حبابي شدن قيمت سهام و کليت بازار سخن مي‌گفتند و برخي نظري خلاف اين داشتند مي‌گذرد. هر‌چه زمان گذشت اما بر تعداد صاحب‌نظران با اعتقاد به عبور بازار از خطوط قرمز ارزندگي بيشتر افزوده شد. فعالاني که معتقدند ديگر نمي‌توان با الگوهاي سنتي موجود، شرايط بازار سهام را توضيح داد و قيمت‌هاي فعلي توجيه‌پذير نيستند و حتي در موارد زيادي سهام با حباب قابل‌توجهي مواجه است. همزمان اما يکي از نقاط اشتراک تمامي کارشناسان بازار، اعتراف به حجم عظيم پول‌هاي ورودي به گردونه معاملات سهام است. اين جريان ورودي نقدينگي اما به انتظارات تورمي بالا و همزمان با آن عدم جذابيت ديگر بازارهاي سرمايه‌گذاري بازمي‌گردد. درحال‌حاضر بازارهاي ارز، سکه، مسکن، بازار پول و بدهي بازارهاي موازي سهام شناخته مي‌شوند. در بازار ارز و سکه به‌دليل سناريوهاي موجود کمتر کسي ريسک حضور در اين بازارها را به جان مي‌خرد. بازار پول نيز با چشم‌انداز موجود از اقتصاد کشور و احتمال تکرار مسير تورمي و منفي شدن نرخ سود واقعي چندان مورد استقبال سرمايه‌گذاران نبوده است. بازار مسکن نيز تنها مي‌تواند براي پول‌هاي بزرگ جذابيت داشته باشد و در عين حال همچنان موضوع نقدشوندگي يکي از موارد قابل‌توجه براي اقتصاد کشور بهشمار مي‌رود. همين موارد باعث شده که مامني بهتر از بازار سرمايه براي نقدينگي سرگردان در نگاه سرمايه‌گذاران مشاهده نشود. پس عملا در حال حاضر ابراز نگراني تحليلگران آشکار شده است و اکثرا به اين موضوع اشاره دارند که در وضعيت فعلي، مواجهه با پول‌هاي زياد مي‌تواند معادلات بازار را به هم بزند. اين موضوع اما به گوش سهامداران نيز رسيده است. شرايطي که سبب شده است جدال سختي (ميان عرضه و تقاضا) در کليت بازار نمايان شود و ارزش معاملات نيز در سطوح بالايي بايستد. در چنين شرايطي پيش‌بيني سناريوهاي آتي سهام دشوارتر و در عين حال جذاب‌تر شده است. ادامه مسير سهام در سه سناريو سناريوي اول: شواهد بسياري وجود دارد که بازار سهام رشد زيادي را تجربه کرده است. در اين ميان دست به دست شدن‌هاي زياد سهام ميان معامله‌گران، نشان از فاز شناسايي روایت های سهام با سناریو نزول ارز سود دارد. امري که مي‌تواند توقفي براي يک مسير جديد يا همان آغاز اصلاح باشد. در فرضيه حبابي، پس از صعودهاي متوالي بازار، معامله‌گران به رويابافي روي مي‌آورند. در اين دوره سرعت رشد به شکل قابل توجهي زياد مي‌شود. با شناسايي سود اما از رشد قيمت‌ها کاسته مي‌شود و به نوعي آغاز تخليه حباب قيمت‌ها را شاهد هستيم. در نگاهي ساده‌تر، پس از رشد محسوس قيمت‌ها و چند برابر شدن آن، شناسايي سود ميان فعالان بازار روایت های سهام با سناریو نزول ارز فعال مي‌شود. در اين زمان است که جدال ميان عرضه و تقاضا شدت مي‌گيرد و به اين واسطه التهاب قيمت سهام نيز افزايش مي‌يابد. بعد از آن ديگر رمقي باقي نمي‌ماند و به احتمال زياد روند قيمت‌ها تغيير مي‌کند و تخليه حباب آغاز مي‌شود. خلاف اين فرضيه اما برخي معتقدند با شناسايي سود حاصل از رشدهاي پرشتاب، دست به دست شدن سهام امري ضروري بوده و مي‌تواند با ايجاد کف‌هاي قيمتي در سطوح بالاتر قيمت زمينه‌ساز موج بعدي صعود سهام باشد. اين سناريو نيز در يک سال اخير، بارها تکرار شده است و در حجم سنگين نقدينگي و نامشخص بودن قدرت اين محرک صعودي سهام نمي‌توان به‌صورت صددرصد اين موضوع را رد کرد يا پذيرفت. سناريوي دوم: تداوم رشد قيمت‌ها در بازار سهام مستلزم حفظ و حتي تقويت قدرت پول است. در اين شرايط ريسک ادامه حرکت سهام کوچک بازار در مدار حباب قيمتي وجود دارد و در نهايت احتمال فروپاشي اين حباب مي‌تواند به زيان سنگين آخرين خريداران منجر شود. بايد توجه داشت که به هيچ عنوان نمي‌توان در چنين موج‌هاي هيجاني آخرين خريداران سهام را مشخص کرد. در اين ميان نگراني از آنجاست که بخش زيادي از پول‌هاي ورودي به بازار را، نقدينگي تازه‌اي تشکيل مي‌دهد که با سوداي سودهاي چند صددرصدي در کمترين زمان ممکن به بورس وارد شدهاند. از اين رو احتمالا بهترين مکان براي تحقق اين رويا را گروه‌هاي کوچک بازار بيابند که در عين حال مي‌تواند دامي براي همين معامله‌گران تازه‌وارد باشد. سناريوي سوم: در سناريوي ديگر شايد هيچ يک از اتفاقات دو سناريوي مطرح‌شده رخ ندهد اما محرک تازه‌اي ايجاد مي‌شود که مي‌تواند تا حدودي مسير بازار را تغيير دهد. شاهد اصلي اين محرک را مي‌توان نرخ دلار عنوان کرد. جايي که شاهد رشد دلار آزاد به بيش از 13800 تومان و دلار نيمايي به بيش از 12500 تومان بوديم. اين موضوع از نظر برخي کارشناسان مي‌تواند موجب چرخش نگاه‌ها به سوي سهام گروه‌هاي کاموديتي‌محور بازار شود و در نتيجه با توجه به سهم اين نمادها از ارزش بازار رشد شاخص کل را داشته باشد. روياي رشد تا بي‌نهايت سال گذشته بود که بعد از يک دوره صعود سريع و پرشتاب قيمت‌ها و شاخص سهام، شاخص کل بورس تهران اصلاحي جدي را آغاز کرد و از حوالي 200 هزار واحد تا کانال 150هزاري نزول کرد. در آن زمان کارشناسان همواره تاکيد مي‌کردند که ريسک‌ها بي‌نهايت نيست و جايي به پايان مي‌رسد و قرار نيست قيمت سهام صفر شود. در حال حاضر نيز عکس اين موضوع صدق مي‌کند و نمي‌توان فرض کرد قيمت‌ها تا بي‌نهايت رشد خواهند کرد. اينکه شاخص سهام چند بار در سال جاري پس از يک استراحت يا اصلاح کوچک، مسير رشد را در پيش گرفته دليل نمي‌شود که انتظار تکرار اين چرخه را تا ابديت داشته باشيم. تجربيات جهاني نيز نشان مي‌دهد چنين چيزي ممکن بوده و هيچ استدلال قابل دفاعي پشت آن نيست. تنها اين توهمات زمينه‌ساز زيان‌هاي سنگين چه در رويه تاريخي بورس و چه در بازارهاي سهام دنيا بوده است. رشد قيمت‌ها تا ابدالدهر نياز به پول نامتناهي در اقتصاد دارد. اما پول ريسک‌پذيري که مي‌تواند وارد گردونه معاملات سهام شود، محدود است. در نتيجه رشد محدودي را نيز مي‌تواند به ارمغان بياورد. مگر اينکه شاهد وقوع رخدادي واقعي در متغيرهاي کلان اقتصادي کشور باشيم. در حال حاضر ضعف اقتصادي کشور مشهود است و از اين رو رشدهاي واقع شده در بازار سهام عمدتا اسمي است نه واقعي. سرنوشت خودرويي‌ها در دو سناريو خودرويي‌ها مدت‌هاست که به گروه پيشران بازار سهام تبديل شدهاند و حتي در مواردي به‌ويژه در هفته‌هاي اخير، مسير بازار را با نوسانات جدي مواجه کرده‌اند. در اين ميان ارزش معاملات اين گروه نيز در روزهاي بسياري، با اختلاف از ديگر صنايع پيشي گرفت. اما بعد از اعلام افزايش سرمايه ايران‌خودرو که ليدري سهام خودرويي را در دست گرفته است، احتمالا شرايط متفاوتي را درخصوص معاملات اين صنعت شاهد باشيم. در اين ميان مي‌توان دو سناريو مطرح کرد؛ آغاز دور جديد يا پايان بازي سهام خودرويي. « خودرو » ديروز در حالي‌که از سطوح منفي قيمت معاملات را آغاز کرد، در ادامه با افزايش تقاضا تا نزديکي سقف قيمتي نيز رشد کرد، اما در ادامه فشار فروش بار ديگر سهام ايران‌خودرو به مدار منفي کشيد. افزايش عرضه سهام در روزهاي اخير و نوسان سهام اين گروه اما احتمال پايان بازي سهام خودرويي را پررنگ کرده است. از نگاه تحليلي نمي‌توان نکته‌اي را درخصوص سهام خودرويي مطرح کرد زيرا اين نمادها ارزندگي بنيادي نداشته و از نگاه تکنيکال نيز فعلا با مقاومت سقف تاريخي مواجه هستند. ديروز مسير پرنوسان سهام ايران‌خودرو در حالي دنبال شد که پس از پايان معاملات بازار سهام گزارش توجيهي افزايش سرمايه اين شرکت در سامانه کدال قرار گرفت. بر اساس اين اطلاعيه «خودرو» از برنامه خود براي افزايش سرمايه 2008 درصدي از محل تجديد ارزيابي دارايي‌ها خبر داد. افزايش سرمايه سنگيني که البته کمتر از انتظارات بازار بود و همين موضوع مي‌تواند پايان بازي خودرويي‌ها را تاييد کند چرا که به اعتقاد برخي از معامله‌گران، احتمال وقوع تجربه‌اي مشابه با بانک تجارت و صادرات و درجا زدن قيمتي طي يک سال آتي وجود دارد. دو سهم بانکي مزبور پس از انجام افزايش سرمايه سنگين در زمستان سال گذشته متوقف شده و تا همين چند هفته قبل مسير کم‌نوساني را در پيش گرفته بودند. در عين حال طبق قاعده «شايعه را بخر؛ خبر را بفروش»، با انتشار خبرهاي رسمي شايد بهانه‌اي براي داغ کردن دوباره سهام خودرويي وجود نداشته باشد و از اين رو با بسته شدن مسير رويابافي در اين گروه ابزار داغ کردن سهام از دست بورس‌بازان گرفته شد. با اين حال در نقطه مقابل برخي همين ميزان افزايش سرمايه را نيز جذاب دانسته و به قيمت حدود 57 توماني ايران خودرو پس از افزايش سرمايه (براساس قيمت فعلي) اشاره دارند. موضوعي که «خودرو» را به ارزان‌ترين سهم بازار تبديل کرده و مي‌تواند عاملي براي حمايت از قيمت سهم باشد. اما نکته نگران‌کننده که در کل بازار نيز مشاهده مي‌شود انتظارات براي افزايش سرمايه به مراتب سنگين‌تر در ايران‌خودرو بود که مي‌تواند فشار فروش را در سهام تشديد کند. چرخش بازار به سمت کالايي‌ها؟ پيش‌تر در تشريح سناريوهاي محتمل بازار اشاره شد که دلار به‌عنوان يک محرک تازه مي‌تواند تا حدودي مسير بازار را تغيير دهد. روز گذشته دلار از 13800 نيز عبور کرد و نرخ نيمايي دلار نيز به نيمه کانال ۱۲ هزار توماني رسيده است. در اين شرايط فعلا نشانه‌اي از احتمال افت نرخ دلار در بازار داخل مشاهده نمي‌شود، مگر اينکه تحول سياسي در روابط بين‌الملل رخ دهد که اين موضوع نيز در کوتاه‌مدت بعيد به نظر مي‌رسد. نرخ ارز به‌عنوان محرک داخلي کالايي‌ها توانسته بر عامل جهاني غلبه کند و معاملات محصولاتي همچون کاتد مس، شمش‌هاي فولادي و آلومينيومي را داغ‌تر از گذشته رقم بزند. از اين رو به دنبال صعود دلار در بازار آزاد شاهد افزايش محسوس تقاضا براي کالاهاي پايه در بورس کالا نيز بوديم. به اين ترتيب بهاي کاتد مس از 70 ميليون تومان و شمش فولادي نيز از 5 ميليون و 100 هزار تومان بر هر تن عبور کرد. در بازار نيما نيز رشد روایت های سهام با سناریو نزول ارز روایت های سهام با سناریو نزول ارز نرخ دلار مي‌تواند اثر محسوسي بر بهبود سودآوري شرکت‌هاي صادرات و کالامحور بورس تهران داشته باشد. به اين ترتيب برخي احتمالات از بازگشت توجه به نمادهاي کالايي حکايت مي‌کند که با توجه به ارزش بازاري بالاي اين نمادها، رشد شاخص کل را به دنبال خواهد داشت. با اين حال بايد توجه داشت ممکن است سليقه کنوني و غالب فعالان بازار چندان با سهام بزرگ همخواني نداشته باشد. به ويژه آنکه در حال حاضر بخش عمده‌اي از معامله‌گران که اغلب تازه‌وارد و ناآشنا به اصول تحليلي هستند، در روياي کسب سود سريع و بزرگ هستند. از اين رو جنس پول‌هاي تازه‌وارد با سهام بزرگ هماهنگ نيست. در نتيجه تا حدودي احتمالا اين چرخش نقدينگي کمرنگ به نظر مي‌رسد. در اين شرايط بازار جهاني و نوسان قيمتي کالاها در بازار جهاني اما مي‌تواند پازل سهام کالايي را تکميل کند گرچه از نگاه بنيادي برخي نمادهاي کالايي را نيز خارج از شعاع حمايتي عوامل بنيادي مي‌دانند.
دیدگاه شما